Біле ме біздің
қазақ ғашық жайын,
қазақ ғашық жайын,
Ұқсаңыз,
білгенімше сипаттайын.
білгенімше сипаттайын.
Ғашықтық -
махаббаттың ең күштісі,
махаббаттың ең күштісі,
Жүрекке қатты
орнығар басқан сайын.
орнығар басқан сайын.
Әркімде ондай
ғашық жаралмайды,
ғашық жаралмайды,
Шын асыл көп
халыққа таралмайды.
халыққа таралмайды.
Мәжнүннің Ләйлә
менен сыры қиын,
менен сыры қиын,
Еш адам байыбына
бара алмайды.
бара алмайды.
Талай жан оның
жайын ұға алмаған,
жайын ұға алмаған,
Ойсыздың жүрегіне
жұға алмаған.
жұға алмаған.
«Тез оңар,
әсіреқызыл болмаған соң,
әсіреқызыл болмаған соң,
Әр елге өлең
болып шыға алмаған.
болып шыға алмаған.
Бұрынғы бәйітшіні
білемісің?
білемісің?
Мен айтсам, оның
кім деп күлемісің.
кім деп күлемісің.
Сабырбай, Жанақ,
Шөже, Кеншімбай деп,
Шөже, Кеншімбай деп,
Түк білмей онан
өзге жүремісің.
өзге жүремісің.
Науаи, Сағди,
Шәмси, Фзули бар,
Шәмси, Фзули бар,
Сайқали, Қожа
Хафиз, Фердаусилар.
Хафиз, Фердаусилар.
Бәйітші, елден
асқан шешен болып,
асқан шешен болып,
Әлемге сөздің
нұрын жайған солар.
нұрын жайған солар.
Мәжнүннің
Ләйләменен аз жұмысы,
Ләйләменен аз жұмысы,
Әне сол шын
ғашықтың қылған ісі.
ғашықтың қылған ісі.
Бұлардың
әпсәнәсін жазған адам -
әпсәнәсін жазған адам -
Фзули Бағдади
деген кісі.
деген кісі.
Ондай ғып еш
бәйітші жаза алмаған,
бәйітші жаза алмаған,
Нақышын шын
келтіріп қаза алмаған.
келтіріп қаза алмаған.
Кітабын Фзулидің
іздеп тауып,
іздеп тауып,
Кез болды
былтырғы жыл азар маған.
былтырғы жыл азар маған.
Мен оның келтіре
алман мыңнан бірін,
алман мыңнан бірін,
Айтуға тіл
жетпейді тәтті жырын.
жетпейді тәтті жырын.
Мәжнүннің атын
білер, жайын білмес,
білер, жайын білмес,
Қазаққа ұқтырайын
біраз сырын.
біраз сырын.
Ғарапта бір бай
болды дәулеті асқан,
болды дәулеті асқан,
Саудасы әр
патсамен араласқан.
патсамен араласқан.
Құдайдан бір
мирасқор бала сұрап,
мирасқор бала сұрап,
Малының садақаға
көбін шашқан.
көбін шашқан.
Бай еді қайыры
мол, бек қабағат,
мол, бек қабағат,
Тіледі бала бер
деп көп жамағат.
деп көп жамағат.
«Көп тілегі- көл»
деген мақалдайын,
деген мақалдайын,
Болыпты бәйбішесі
екі қабат.
екі қабат.
Босанып
есен-аман, бір ұл тапты,
есен-аман, бір ұл тапты,
Жан-жаққа
сүйіншіге кісі шапты.
сүйіншіге кісі шапты.
Жақсының тойға
келген бәріне де,
келген бәріне де,
Ас қылып ат
мінгізіп, шапан жапты,
мінгізіп, шапан жапты,
Қайыс деп сол
баланың атын қойды,
баланың атын қойды,
Қуанып неше түрлі
қылды тойды.
қылды тойды.
Қырық күндей
кедейлерге тамақ беріп,
кедейлерге тамақ беріп,
Меккеде талай
түйе - құрбан сойды.
түйе - құрбан сойды.
Келбеті бұл
баланың өзгеден жат,
баланың өзгеден жат,
Бір көрсең,
көргің келер неше қабат.
көргің келер неше қабат.
Бетінде бек
сүйікті бір нұры бар,
сүйікті бір нұры бар,
Қыласың ықтиярсыз
шын махаббат.
шын махаббат.
Балқытар жылы
жүзі сүйегіңді
жүзі сүйегіңді
Бергендей аса
мұқтаж тілегіңді.
мұқтаж тілегіңді.
Неге жақсы
көргенің мағұлым емес,
көргенің мағұлым емес,
Арбап тұр нұрлы
жүзі жүрегіңді.
жүзі жүрегіңді.
Баланың қырқы
толып өтіп еді,
толып өтіп еді,
Тойдың да тарқар
кезі жетіп еді.
кезі жетіп еді.
Шырқырап бала
жылап қоя берді,
жылап қоя берді,
Қатындар тойға
келген кетіп еді.
келген кетіп еді.
Көтерді уата
алмай қолына алып,
алмай қолына алып,
Ойлайды қалды ма
деп науқас шалып.
деп науқас шалып.
Бар екен әлем
асқан бір дәрігері,
асқан бір дәрігері,
Әкелді соны біреу
жылдам барып.
жылдам барып.
«Баланың,- деді
дәрігер,- дені таза,
дәрігер,- дені таза,
Науқасын білмей калсам,
менде жаза.
менде жаза.
Бір түрлі
жүрегінде қайғысы бар,
жүрегінде қайғысы бар,
Білмеймін не
себептен болды наза.
себептен болды наза.
Көтерсін бұл
баланы даяшы қыз,
баланы даяшы қыз,
Сыртынан байқап
отыр өздеріңіз.
отыр өздеріңіз.
Көшеде балалармен
алдандырсын,
алдандырсын,
Болмаса біле
алмадық мәнісін біз».
алмадық мәнісін біз».
Баланы даяшы қыз
алып жүрді,
алып жүрді,
Артынан ата-анасы
қарап тұрды.
қарап тұрды.
Көтерген бір
баланы даяшыға
баланы даяшыға
Құдайым әлгі
қызды жолықтырды.
қызды жолықтырды.
Көрген соң
бірін-бірі жақындасты,
бірін-бірі жақындасты,
Баланы уатуға
ақылдасты.
ақылдасты.
Қолында екеуінің
екі бала,
екі бала,
Біріне-бірі қарсы
бетін ашты.
бетін ашты.
Баласы оның-дағы
жылайды екен,
жылайды екен,
Көтеріп уатқаны ұнайды
екен.
екен.
Балалар жылағанын
қоя қойды,
қоя қойды,
Себебі бар
нәрсенің Құдайда екен.
нәрсенің Құдайда екен.
Үйіне даяшы қыз
қайтып келді,
қайтып келді,
Қалайша уатқанын
айтып келді.
айтып келді.
Тағы да ертең
түсте жылаған соң,
түсте жылаған соң,
Қайысты қыз
қолына қайтып берді.
қолына қайтып берді.
Базарға даяшы қыз
тағы барды,
тағы барды,
Біреуді бала уатқан
тауып алды.
тауып алды.
Баланың бетін
ашып көрсетсе де,
ашып көрсетсе де,
Шырқырап онан
жаман ойбай салды.
жаман ойбай салды.
Сол кезде кешегі
қыз келді тағы,
қыз келді тағы,
Баласы зар қағып
жүр қолындағы.
жүр қолындағы.
Қайысқа бетін
ашып көрсетеді,
ашып көрсетеді,
«Жылауын қоя ма
екен» деді-дағы.
екен» деді-дағы.
Жүрген соң
бірін-бірі жақындасып,
бірін-бірі жақындасып,
Уанды екі бала
мауқын басып.
мауқын басып.
Күн сайын сол
арада жолықпаққа,
арада жолықпаққа,
Екі қыз уағда
қылды сөз байласып.
қылды сөз байласып.
«Ата мен жөн
сұрастық анамыздан,
сұрастық анамыздан,
Көтерген таныс
болдық баламыздан.
болдық баламыздан.
Бала кім
қолыңдағы?»-деп сұрады,
қолыңдағы?»-деп сұрады,
Қайысты көтерген
қыз ана қыздан.
қыз ана қыздан.
«Бұл бала бір
төренің жалғызы еді,
төренің жалғызы еді,
Демесең айыбы
әйел хан қызы еді.
әйел хан қызы еді.
Өзіммен осы бала
туған бөле,
туған бөле,
Төренің менің
шешем балдызы еді.
шешем балдызы еді.
Қырық күнге
туғанына жаңа толды,
туғанына жаңа толды,
Шешесі сіздің
тойда үш күн қонды.
тойда үш күн қонды.
Жылаған емес еді
одан бұрын,
одан бұрын,
Келген соң тойдан
қайтып былай болды:
қайтып былай болды:
Бұл қыздың, сұрасаңыз,
аты - Ләйлә,
аты - Ләйлә,
Біз таптық
жылағанға мұндай айла.
жылағанға мұндай айла.
Далада күнде
бүйтіп отырмалық,
бүйтіп отырмалық,
Бір үйден күндіз
кірер пәтер сайла».
кірер пәтер сайла».
Бір кемпір есітіп
тұрды сөздің бәрін,
тұрды сөздің бәрін,
Шақырды «мұнда
кел,- деп, - балаларым,
кел,- деп, - балаларым,
Балам жоқ, байым
өлген, үйім иесіз,
өлген, үйім иесіз,
Отырсаң қалай кіріп,
ықтиярың.
ықтиярың.
Үйімде алағызып
тұра алмаймын,
тұра алмаймын,
Мен байғұс үй
қыдырып жүре алмаймын.
қыдырып жүре алмаймын.
Күн сайын жас
баланы бір иіскет,
баланы бір иіскет,
Сендерден одан
басқа түк алмаймын».
басқа түк алмаймын».
Қайысты кемпір
алып сүйіп еді,
алып сүйіп еді,
Тал бойы жас
балаға иіп еді.
балаға иіп еді.
Жіберді сүт
сорғалап емшегінен,
сорғалап емшегінен,
Баланың қолы
барып тиіп еді.
барып тиіп еді.
Іс болды таң
қаларлық мұның өзі,
қаларлық мұның өзі,
Мінеки сондағы
айтқан кемпір сөзі:
айтқан кемпір сөзі:
«Жан берген қара
тасқа, құдайым-ай!
тасқа, құдайым-ай!
Жетеді құдіретіңе
кімнің көзі!
кімнің көзі!
Елуге кемпір едім
жасым жеткен,
жасым жеткен,
Сорлы едім бала
көрмей зарлап өткен.
көрмей зарлап өткен.
Тамыры құрып
қалған тас желіннен
қалған тас желіннен
Сүт ақса мұнан
бұрын қайда кеткен?
бұрын қайда кеткен?
Сәлем айт бұл
баланың анасына,
баланың анасына,
Болайын мен
күтуші баласына.
күтуші баласына.
Емшектен
босағанша маған берсін,
босағанша маған берсін,
Тапсырып бір
Алланың панасына.
Алланың панасына.
Таптым ғой,
таппасам да Қайысты мен,
таппасам да Қайысты мен,
Қоймай ма мұны
көрсе өзі де ден.
көрсе өзі де ден.
Көзімнен осы бала
таса болса,
таса болса,
Маған жоқ бұл
тіршілік, сөзіме сен.
тіршілік, сөзіме сен.
Қайысты маған
берсін, асырайын,
берсін, асырайын,
Жалынып аяғына
бас ұрайын.
бас ұрайын.
Пұшпағым
қанамаған бір сорлы едім,
қанамаған бір сорлы едім,
Сырымды енді
қайтып жасырайын.
қайтып жасырайын.
Сөзімді ұмытпай
айт бара сала,
айт бара сала,
Көрсетті
құдіретін Хақ тағала.
құдіретін Хақ тағала.
Көзіме жас,
кеудеме сүт толтырып,
кеудеме сүт толтырып,
Жібіткен тас
емшегім осы бала.
емшегім осы бала.
Баладан мені
айырып зарлатпасын,
айырып зарлатпасын,
Көзімнен қанды
жасты парлатпасын.
жасты парлатпасын.
Тағдырдың жазуына
қарсы келіп,
қарсы келіп,
Біреудің қанын
жүктеп қарғатпасын».
жүктеп қарғатпасын».
Ләйләні көтерген
қыз қайран қалып,
қыз қайран қалып,
Құлағын осы сөзге
тұрды салып.
тұрды салып.
«Мұны да бір
емізіп беріңіз» деп,
емізіп беріңіз» деп,
Кемпірге жақын
келді баланы алып.
келді баланы алып.
Ләйләні кемпір
қолға алған шақта,
қолға алған шақта,
Көңілі тағы
емізіп байқамақта.
емізіп байқамақта.
Емшектің сүті
түгіл өзі құрып,
түгіл өзі құрып,
Қайтадан
бұрынғыдай болды тақта.
бұрынғыдай болды тақта.
Қайысқа және
емізсе, сүті дайын,
емізсе, сүті дайын,
Кетеді бұлақ
болып сорған сайын.
болып сорған сайын.
Дегенде қыз
емейін, дәнеме жоқ,
емейін, дәнеме жоқ,
Қайран боп біле
алмады мұның жайын.
алмады мұның жайын.
Бұл кемпір
ұрғашыдан туған зерек,
ұрғашыдан туған зерек,
Кісі екен
оқымысты жөні бөлек:
оқымысты жөні бөлек:
«Екеуін бір
емшектен емізбеске
емшектен емізбеске
Алланың бір
хикметі болса керек».
хикметі болса керек».
Ойлады осылай деп
кемпір ғарып,
кемпір ғарып,
Тағдырды шеше
алады кім басқарып.
алады кім басқарып.
Екі қыз
көргенінің бәрін айтты,
көргенінің бәрін айтты,
Баланы үйді-үйіне
алып барып.
алып барып.
Мұны есітіп
ата-анасы ақылдасты,
ата-анасы ақылдасты,
Кемпірге бермек
болды Қайыс жасты:
болды Қайыс жасты:
«Кешегі біз
сықылды бейшара екен,
сықылды бейшара екен,
Зарлатып
қойғанымыз жарамас-ты».
қойғанымыз жарамас-ты».
Қайысты ата-анасы
қасына алды,
қасына алды,
Кемпірдің
қақпасына қарай салды.
қақпасына қарай салды.
Зарлының зарлы
жайын біледі екен,
жайын біледі екен,
«Құдайға тапсырдым»
деп алып барды.
деп алып барды.
Қолынан әкеп
берді өз баласын,
берді өз баласын,
Бұлардың ақылына
таң қаласың:
таң қаласың:
«Мал аяр деп
ойлама, тартынбай айт,
ойлама, тартынбай айт,
Бәйбіше, сүтақыңа
қанша аласың?»
қанша аласың?»
«Емеспін бас
болмаса, дүниеге зар,
болмаса, дүниеге зар,
Бес жүз қой, осы
күнде жүз түйем бар.
күнде жүз түйем бар.
Қайысқа менің
сүтім қарыз емес,
сүтім қарыз емес,
Сол малды қайта
сіздер алыңыздар.
сіздер алыңыздар.
Жоқ еді бұрын
менің мирасқорым,
менің мирасқорым,
Басымнан Қайысты
алып кетті сорым.
алып кетті сорым.
Оллаһи, маған
малдың керегі жоқ,
малдың керегі жоқ,
Ол малға ие
болмақ сіздерге орын.
болмақ сіздерге орын.
Сөзіме куә болсын
қауымым да,
қауымым да,
Білемін бұл
сіздерге ауырын да.
сіздерге ауырын да.
Малменен енді
менің жұмысым жоқ,
менің жұмысым жоқ,
Болады Қайыс
болса бауырымда».
болса бауырымда».
Десе де «мал
алмаймыз», болмайды бір,
алмаймыз», болмайды бір,
Қазыға есептетіп
жазғызып жүр.
жазғызып жүр.
Қойыпты тамам
малын Қайысқа арнап,
малын Қайысқа арнап,
Ал енді Ләйлә
жайын тыңда да отыр.
жайын тыңда да отыр.
Жылады Ләйлә тағы
ертең түсте,
ертең түсте,
Жолыққан ол бала
да мұндай іске.
да мұндай іске.
Кемпірге даяшы
қыз алып келіп,
қыз алып келіп,
Уатты сол арада
азар күшке.
азар күшке.
Қайыстан бір
тынбайды кетсе жылап,
тынбайды кетсе жылап,
Байқады анасы да
әбден сынап.
әбден сынап.
Оны да сол үйге әкеп
асыратты,
асыратты,
Әкесі шешесі мен
қабат ұнап.
қабат ұнап.
Ер жетті екі бала
сонда тұрып,
сонда тұрып,
Жасынан тату
болды бірге жүріп.
болды бірге жүріп.
Балалар тоғыз
жасқа толғаннан соң,
жасқа толғаннан соң,
Апарды үйлеріне
киіндіріп.
киіндіріп.
Мектепке оқысын
деп берді екеуін,
деп берді екеуін,
Молда да
баласындай көрді екеуін.
баласындай көрді екеуін.
Бірі бай, бірі
төре жалғызы деп,
төре жалғызы деп,
Қадірлеп
ардақтайды ел де екеуін.
ардақтайды ел де екеуін.
Барады екі уақыт
сабағына,
сабағына,
Қайтады
мезгілімен тамағына.
мезгілімен тамағына.
«Бұларда
махаббаттың нұры бар» деп,
махаббаттың нұры бар» деп,
Қарайды жанның
бәрі қабағына.
бәрі қабағына.
Отырса сабақ оқып
өңкей бала,
өңкей бала,
Қайысқа Ләйлә
келер тұра сала.
келер тұра сала.
«Мына бір
сабағыңды ұмыттың»- деп,
сабағыңды ұмыттың»- деп,
Өтірік бір оқуға
жабар жала.
жабар жала.
Сондайды сылтау
қылып сөз қатады,
қылып сөз қатады,
Іштегі ғашық неге
тек жатады.
тек жатады.
Хат жазса, «мына
жазу дұрыс па» деп,
жазу дұрыс па» деп,
Біріне-бірі
апарып сынатады.
апарып сынатады.
Теріс деп
таласқансып шындасады,
таласқансып шындасады,
Бірі оқып, кейде
бірі тыңдасады.
бірі тыңдасады.
Қапыда балалардың
көзін алдап,
көзін алдап,
Сөйлесіп
қабағымен ымдасады.
қабағымен ымдасады.
Тесіліп оңашада
қарасады,
қарасады,
Есінен, көп
қараса, адасады.
қараса, адасады.
Бір болса іші
қандай, тысы да бір,
қандай, тысы да бір,
Сықылды егіз бала
жарасады.
жарасады.
Кітабын
ұмытқансып тастап кетіп,
ұмытқансып тастап кетіп,
Келеді іздеген
боп қайта жетіп.
боп қайта жетіп.
Көріспек,
сөйлеспекпен бар ынтығы,
сөйлеспекпен бар ынтығы,
Нәрсені неше
түрлі сылтау етіп.
түрлі сылтау етіп.
«Ау» дейді,
«Қайыс» десе Ләйлә келіп,
«Қайыс» десе Ләйлә келіп,
Жауапты Ләйлә
үшін Қайыс беріп.
үшін Қайыс беріп.
Жұмысы күні бойы
- осындай іс,
- осындай іс,
Айтайын қайсы
бірін түгел теріп.
бірін түгел теріп.
Ғашықтық өсе
берді барған сайын,
берді барған сайын,
Бүлардың әркім
білді осындайын.
білді осындайын.
Ләйләні жібермеді
сабағына,
сабағына,
Шешесі естіген
соң қыздың жайын.
соң қыздың жайын.
«Он үшке жаңа
келдің, балам,- деді,
келдің, балам,- деді,
Сөзім бар
айтатұғын саған, - деді.
айтатұғын саған, - деді.
Біреуге жас
басыңнан болдың ғашық,
басыңнан болдың ғашық,
Анықтап айтты
біреу маған, - деді.
біреу маған, - деді.
Сабаққа
жібермеймін енді сені,
жібермеймін енді сені,
Халқыма
қарамастай қылдың мені.
қарамастай қылдың мені.
Сен түгіл
үлкендерге лайық емес,
үлкендерге лайық емес,
Шығардың ойымда
жоқ неменені?
жоқ неменені?
Түсіп ең
әлдекімнің алдауына,
әлдекімнің алдауына,
Сабаққа себеп
болды бармауыңа.
болды бармауыңа.
Егерде бұл
мінезді тастамасаң,
мінезді тастамасаң,
Кесемін, қолыңды
әкел, байлауыма».
әкел, байлауыма».
«Әжеке-ау, ғашық
деген қандай жұмыс,
деген қандай жұмыс,
Білмеймін
мағынасын, айтшы дұрыс.
мағынасын, айтшы дұрыс.
Оқуды ғашық деген
оқығам жоқ,
оқығам жоқ,
Ұқтырып бұл
сөзіңді байқап ұрыс».
сөзіңді байқап ұрыс».
«Білмесең онан
арман тіпті білме.
арман тіпті білме.
Білсең де
білгізбеспін саған мүлде.
білгізбеспін саған мүлде.
Сөзімнің ғашық
деген мағынасы -
деген мағынасы -
Еркекпен жас
басыңнан ойнап-күлме».
басыңнан ойнап-күлме».
Шошыды сонда
Ләйлә есі шығып,
Ләйлә есі шығып,
Айтқанын
шешесінің әбден ұғып.
шешесінің әбден ұғып.
«Мұнан да жерге
кірген жақсы ғой» деп,
кірген жақсы ғой» деп,
Ұялып сырт
айналып кетті бұғып:
айналып кетті бұғып:
«Ұядан жаңа
шыққан қаз едім ғой,
шыққан қаз едім ғой,
Ұға алмай
бағанадан наз едім ғой.
бағанадан наз едім ғой.
Сөз еді бұ не
деген, сұбхан алла!
деген, сұбхан алла!
Ондайдан құдайға
хақ, таза едім ғой.
хақ, таза едім ғой.
Әжеке-ай, көп
емеспін, жалғыз едім,
емеспін, жалғыз едім,
Болсам да
жақсы-жаман хан қызы едім.
жақсы-жаман хан қызы едім.
Қойғандай көзің
көріп сөз айтасың,
көріп сөз айтасың,
Артымнан мені
қашан аңдып едің?
қашан аңдып едің?
Әжеке-ай,
ашуланып, налып айттың,
ашуланып, налып айттың,
Зар-күйің
біржолата салып айттың.
біржолата салып айттың.
Құдайдан сұрап
алған жалғызыңа
алған жалғызыңа
Бұл сөзді қайтып
аузың барып айттың?
аузың барып айттың?
«Қарағым, бұл
сөзіңе мен не дейін,
сөзіңе мен не дейін,
Демеймін жалғыз
сені кемітейін.
сені кемітейін.
Әншейін үйде
отырып ісіңді қыл,
отырып ісіңді қыл,
Сабаққа бармай-ақ
қой мұнан кейін.
қой мұнан кейін.
Серт қылдым енді
сені шығармасқа,
сені шығармасқа,
Балам жоқ ермек
қылар сенен басқа.
қылар сенен басқа.
Емессің еркек
бала молда болар,
бала молда болар,
Жетеді осы оқу да
сендей жасқа».
сендей жасқа».
Соны айтып
шығармады қызын үйден,
шығармады қызын үйден,
Ләйләге осы жұмыс
қатты тиген.
қатты тиген.
Қыз жиып күндіз
алаң болса-дағы,
алаң болса-дағы,
Түн болса ұйқы
көрмей жанып-күйген.
көрмей жанып-күйген.
Сабаққа қиын
болды бармағаны,
болды бармағаны,
Көрмекке Қайыс
еді арнағаны.
еді арнағаны.
Ләйләнің ғашық
оты ішін өртеп,
оты ішін өртеп,
Бір үйде жалғыз
жатып зарлағаны:
жатып зарлағаны:
Ай нұры да азаяр,
Айнала шеті
толған соң.
толған соң.
Ақ жүзіңнен нұр
таяр,
таяр,
Арманда болып
оңған соң.
оңған соң.
Оңбасыңа амал
жоқ,
жоқ,
Қызыл гүлің
солған соң.
солған соң.
Махаббаттан жаман
жоқ,
жоқ,
Бір айрылмақ
болған соң.
болған соң.
Кешегі біздің күн
қайда,
қайда,
Күнде жайнап
жүретін?
жүретін?
Ойлағанмен не
пайда,
пайда,
Медресе қалды
кіретін.
кіретін.
Қас пен ғана
қабақтан
қабақтан
Ымдағанды
білетін.
білетін.
Хайла қылып
сабақтан,
сабақтан,
Қайыс жоқ
ойнап-күлетін.
ойнап-күлетін.
Өшірілмей түнде
шам,
шам,
Өз үйім болды
абақты.
абақты.
Қайысты көріп
отырсам,
отырсам,
Оқымай-ақ
сабақты.
сабақты.
Ғашықтық оты
алдыма
алдыма
Жасымнан тартты
табақты.
табақты.
Жайнаған өмір
қалды ма,
қалды ма,
Қақтырмай-ақ
қабақты.
қабақты.
Мен зарладым бұл
жерде,
жерде,
Қайысқа үнім
жетер ме?
жетер ме?
Жалынсам соққан
желдерге,
желдерге,
Сәлемімді алып
кетер ме?
кетер ме?
Біз сықылды
зарлыға
зарлыға
Алласы рахым етер
ме?
ме?
Көзім жетпес
алдыма,
алдыма,
Осымен өмір өтер
ме?
ме?
Қайысым, саған не
қылдым,
қылдым,
Жан, жүрегім
сенде тұр.
сенде тұр.
Сен не сездің, не
білдің,
білдің,
Сенің жаның менде
тұр.
тұр.
Менің жаным
өзіңде,
өзіңде,
Менде құры кеуде
тұр.
тұр.
Екі көзім
көзіңде,
көзіңде,
«Бір көрейін»
деуде тұр.
деуде тұр.
Көзімді жұмып
жатайын,
жатайын,
Түсші келіп
ойыма.
ойыма.
Жанымды алшы,
сатайын,
сатайын,
Тал шыбықтай
бойыңа.
бойыңа.
Көңіліме нұрың
келгенде,
келгенде,
Кіргендейсің
қойныма.
қойныма.
Тілегімді
бергенде,
бергенде,
Тойдым қашан
ойныңа.
ойныңа.
Қосылмадым,
қосылдым,
қосылдым,
Айта алмайсың
бекер деп.
бекер деп.
Қосылуға
шошындым,
шошындым,
Жалыным өртеп
кетер деп.
кетер деп.
Жанымды аяп
қалмадым,
қалмадым,
Өзіме залал етер
деп.
деп.
Аузыңнан сүйіп
алғамын,
алғамын,
Осыным да жетер
деп.
деп.
Мен тартайын
уайымды,
уайымды,
Мұнымды Қайыс
білмесін.
білмесін.
Осы көрген
жайымды,
жайымды,
Ол есітіп
жүрмесін.
жүрмесін.
Қабағын шытып
қамығып,
қамығып,
Қайғылы өмір
сүрмесін.
сүрмесін.
Мен сорлыны
сағынып,
сағынып,
Медіресеге
кірмесін.
кірмесін.
Кіріп барса Ләйлә
жоқ,
жоқ,
Қайысым қайтіп
шыдасын.
шыдасын.
Ләйләсіз жерде
пайда жоқ,
пайда жоқ,
Осыған не амал
қыласың!
қыласың!
Суретімді сонда
қыл,
қыл,
Құдіреті күшті
құдасың.
құдасың.
Суретке бер және
тіл,
тіл,
Мен екен деп
ұнасын.
ұнасын.
Соған тұрса
жұбанып,
жұбанып,
Жалынға жанып жатайын.
Қайысым жүрсе
қуанып,
қуанып,
Қайғысын мен-ақ
татайын.
татайын.
Ғашықтықтың
дертіне
дертіне
Күн сайын әрі
батайын.
батайын.
Жетпек болсам
сертіме,
сертіме,
Ол үшін жанды
сатайын.
сатайын.
Қиындық па, қызық
па,
па,
Білемісің
сырымды;
сырымды;
Алла жазған сызық
па,
па,
Көремісің
түрімді.
түрімді.
Бағасын ешкім
біле алмас,
біле алмас,
Рахатқа бермен
мұнымды.
мұнымды.
Жан переуат қыла
алмас,
алмас,
Осы көрген
күнімді.
күнімді.
Мектепке ертең
ерте Қайыс барды,
ерте Қайыс барды,
Жан-жаққа Ләйләні
іздеп көзін салды.
іздеп көзін салды.
Сабаққа
келмегенін есіткен соң,
келмегенін есіткен соң,
Ғашыққа шыдай
алмай талып қалды.
алмай талып қалды.
Молда да, балалар
да қайран қалып,
да қайран қалып,
Үйіне науқас па
деп қойды апарып.
деп қойды апарып.
Су бүркіп, гүлмен
желпіп ата-анасы,
желпіп ата-анасы,
Отырды Қайыс есін
жиып алып.
жиып алып.
Айналды ата-анасы
баладан кеп,
баладан кеп,
Ғарыптар зарланып
жүр уайым жеп.
жүр уайым жеп.
Табипқа жібергелі
жатыр еді,
жатыр еді,
Баласы безек
болды «жіберме» деп:
болды «жіберме» деп:
«Дәрігерге
қаратпаймын жын қақса да,
қаратпаймын жын қақса да,
Дертімді ойымдағы
шын тапса да.
шын тапса да.
Құдайдан басқа
менің дәрігерім жоқ,
менің дәрігерім жоқ,
Бұл дерттен
жазылмаймын кім бақса да.
жазылмаймын кім бақса да.
Байқайын
серуендеп тауға шығып,
серуендеп тауға шығып,
Сабаққа ішім
пысты тым қыстығып.
пысты тым қыстығып.
Осыдан Құдай
оңдап жазылмасам,
оңдап жазылмасам,
Сіздерден
науқасымды қойман тығып».
науқасымды қойман тығып».
Жалма-жан
жабдық-сайман жиып жатыр,
жабдық-сайман жиып жатыр,
Құрбысы, құлы
қайда - бәрін шақыр.
қайда - бәрін шақыр.
Елсізге шығып
алып Қайыс жатты,
алып Қайыс жатты,
Бір сайға тігіп
алып алтын шатыр.
алып алтын шатыр.
«Ләйлә» деп
зарланады ұзақ түнге,
зарланады ұзақ түнге,
Жүдеді қайғысы
асып күннен күнге.
асып күннен күнге.
Ғашықтық ішін
өртеп диуана боп,
өртеп диуана боп,
Қор болып
адамдықтан шықты мүлде.
адамдықтан шықты мүлде.
Бір күні әкесіне
берді хабар,
берді хабар,
Жиылды өңкей
құрбы байбатшалар.
құрбы байбатшалар.
Ата-ана,
елі-жұрты - бәрі барып,
елі-жұрты - бәрі барып,
Қайыстан
«қалайсың?» деп сұрайды олар.
«қалайсың?» деп сұрайды олар.
«Демеңіз, халқым,
мені құдайға шет,
мені құдайға шет,
Ата-анам хақыңды
кеш, мархамат ет.
кеш, мархамат ет.
Дауасы науқасымның
сіздер емес,
сіздер емес,
Аман бол,
үмітіңді үз, қасымнан кет.
үмітіңді үз, қасымнан кет.
Дертіме
табылмайды сізден айла,
табылмайды сізден айла,
Кісендеп, жынды
десең, мені байла».
десең, мені байла».
Аузынан «аһ»
дегенде жалын шығып,
дегенде жалын шығып,
Деді де талып
кетті «Ләйлә! Ләйлә!»
кетті «Ләйлә! Ләйлә!»
Ел білді
науқасының не екендігін,
науқасының не екендігін,
Байқады дерті
қатты, бекемдігін.
қатты, бекемдігін.
Ләйләні сұрай
барды жұрт жиылып,
барды жұрт жиылып,
Білген соң шыны
ғашық екендігін:
ғашық екендігін:
«Болыпты Қайыс
ғашық балаңызға,
ғашық балаңызға,
Көз көрмей
өтірікке нанамыз ба?
өтірікке нанамыз ба?
Жасында көріспесе
жылаушы еді,
жылаушы еді,
Ойлаңыз соны
салып санаңызға.
салып санаңызға.
Ләйләні жынды
болды көрмеген соң,
болды көрмеген соң,
Жаны бар кеудесінде
өлмеген соң.
өлмеген соң.
Құдайым іштен туа
қылды ғашық,
қылды ғашық,
Екеуі қабат өлер,
бермеген соң».
бермеген соң».
Бұл сөзге әкесі
айтты: «Көнбеймін, - деп,
айтты: «Көнбеймін, - деп,
Өлсе де жалғыз
қызым, өлмеймін, - деп.
қызым, өлмеймін, - деп.
Бұл үшін, халқым,
маған өкпелеме,
маған өкпелеме,
Қызымды бір
жындыға бермеймін», - деп.
жындыға бермеймін», - деп.
Ләйләні бермегенін
Қайыс білді,
Қайыс білді,
Өткізді
жылауменен күндіз-түнді.
жылауменен күндіз-түнді.
Сауыққа, ұйқы,
тамақ бір қарамай,
тамақ бір қарамай,
Айрылып ақылынан
болды жынды.
болды жынды.
Жалындап ғашық
оты өртеді ішін,
оты өртеді ішін,
Сол қайғы ақылы
мен алды күшін.
мен алды күшін.
Ғарапша «мәжнүн»
деген - жынды демек,
деген - жынды демек,
«Мәжнүн» деп ат
қойылды соның үшін.
қойылды соның үшін.
Бұл дертке ем
ойлайды жұрттың бәрі,
ойлайды жұрттың бәрі,
Бар екен бір
қария адамдары:
қария адамдары:
«Құшақтап
Байтолланы тілек қылса,
Байтолланы тілек қылса,
Көңілінен шығар,
- дейді, - ғашық жары».
- дейді, - ғашық жары».
Мәжнүнге
елі-жұрты түгел барды,
елі-жұрты түгел барды,
«Мекеге жүріңіз»
деп көп жалбарды.
деп көп жалбарды.
Халқы мен
ата-анасы зарласа да,
ата-анасы зарласа да,
Олардың тілін
алып бармай қалды.
алып бармай қалды.
Көнбеді
Байтоллаға апармаққа,
Байтоллаға апармаққа,
Бұл хабар
жайылыпты шартарапқа,
жайылыпты шартарапқа,
Баяғы асыраған
сорлы кемпір,
сорлы кемпір,
Сол естіп іздеп
келді Мәжнүн жаққа.
келді Мәжнүн жаққа.
«Көзіңнен
айналайын, Қайысым-ай,
айналайын, Қайысым-ай,
Қарлыққан сені
жоқтап дауысым-ай!
жоқтап дауысым-ай!
Жібіткен қара
тасты, қарашығым,
тасты, қарашығым,
Дүниенің көз
жұмғанша ауысуы-ай!
жұмғанша ауысуы-ай!
Жатыр ем
науқастанып есім жимай,
науқастанып есім жимай,
Кеудеме кетті
есітіп қайғым сыймай.
есітіп қайғым сыймай.
Қарағым,
тілегімді беремісің,
тілегімді беремісің,
Көзімнің қоямысың
жасын тыймай.
жасын тыймай.
Мекеге тілімді
алып барамысың,
алып барамысың,
Анаңды көрнеу
отқа саламысың?
отқа саламысың?
Ләйләмен бірге
өсірген қарызым бар,
өсірген қарызым бар,
Қақымды мойныңа
алып қаламысың?»
алып қаламысың?»
Зарлады осылай
деп кемпір ғарып,
деп кемпір ғарып,
Сүйегін соның
сөзі кетті жарып.
сөзі кетті жарып.
«Жылама, сорлы
анам,- деп айтты Мәжнүн, -
анам,- деп айтты Мәжнүн, -
Хақыңнан
құтылайын Меке барып».
құтылайын Меке барып».
Мекеге алып барды
ата-анасы,
ата-анасы,
Көзінен тия
алмайды аққан жасын.
алмайды аққан жасын.
Мәжнүннің зарлап
айтқан сөзі мынау,
айтқан сөзі мынау,
Құшақтап
Байтолланың босағасын:
Байтолланың босағасын:
«Арғы атам - Адам
Ата, хақ пайғамбар,
Ата, хақ пайғамбар,
Айрылып Хауа
Анадан болыпты зар.
Анадан болыпты зар.
Дұғасын осы арада
қабыл қылдың,
қабыл қылдың,
Бере көр
тілегімді паруардігар!
тілегімді паруардігар!
Шығарма Ләйлә
дертін жүрегімнен,
дертін жүрегімнен,
Айырма ғашық отын
сүйегімнен.
сүйегімнен.
Зарлатып өмірімде
күйіп-жанғыз,
күйіп-жанғыз,
Өзімнің болды
дейін тілегімнен.
дейін тілегімнен.
Ләйләнің мен
алмасам құрметті атын,
алмасам құрметті атын,
Көңіліме қатты
бекіт махаббатын.
бекіт махаббатын.
Жолдасым - бейнет
болсын, жауым - рахат,
болсын, жауым - рахат,
Көп тартқыз
ғашықтықтың михнатын.
ғашықтықтың михнатын.
Күн сайын
рахатымды қашыра бер,
рахатымды қашыра бер,
Дертімді
жалындатып асыра бер.
жалындатып асыра бер.
Көп жүргіз,
бейнет көргіз, жасымда алма,
бейнет көргіз, жасымда алма,
Қайғының ең
ауырын басыма бер!
ауырын басыма бер!
Қорықпаймын жас
күнімде өлемін деп,
күнімде өлемін деп,
Айтамын бір Ләйлә
үшін көнемін деп.
үшін көнемін деп.
Бір Алла,
рахметіңмен уағда қылдың,
рахметіңмен уағда қылдың,
«Пендеме, шын
тілесе, беремін» деп.
тілесе, беремін» деп.
Жалғанда
жануменен өткізе көр,
жануменен өткізе көр,
Тыныштық,
рахатымды кеткізе көр.
рахатымды кеткізе көр.
Дүниеде қосылуға
жазбасаң да,
жазбасаң да,
Өлген соң
мұратыма жеткізе көр!»
мұратыма жеткізе көр!»
Мәжнүннің осы
болды бар тілегі,
болды бар тілегі,
Ләйләден басқа да
емес жан жүрегі.
емес жан жүрегі.
Ел-жұрты,
ата-анасы күдер үзді,
ата-анасы күдер үзді,
«Бұл дерттен жоқ
екен, - деп, - түзелмегі».
екен, - деп, - түзелмегі».
Қайтадан елге
жүрді қадам басып,
жүрді қадам басып,
Күн сайын жынды
болды қайғысы асып.
болды қайғысы асып.
«Аң болып
айдалада жүремін» деп,
айдалада жүремін» деп,
Айрылды
халқыменен амандасып.
халқыменен амандасып.
Жалынған қарамады
сөздеріне,
сөздеріне,
Жабылса бой
бермейді өздеріне.
бермейді өздеріне.
«Ата-ана,
елі-жұртым аман бол» деп,
елі-жұртым аман бол» деп,
Көрінбей кетті
алыста көздеріне.
алыста көздеріне.
Қаңғырып шығып
кетті елсіз жерге,
кетті елсіз жерге,
Кез болды осындай
дерт қайран ерге.
дерт қайран ерге.
Адамнан аң
сықылды көрсе қашып,
сықылды көрсе қашып,
Қосылды даладағы
киіктерге.
киіктерге.
Елсізде аңмен
бірге қаңғырыпты,
бірге қаңғырыпты,
Тау мен тас
дауысына жаңғырықты.
дауысына жаңғырықты.
Жартаспен жаңғырыққан
жауаптасып,
жауаптасып,
Лебізі тиген
жерді жандырыпты.
жерді жандырыпты.
«Әй, жартас, мен айтқанды
сен де айтасың,
сен де айтасың,
Дертімді мазақ
қылып ұлғайтасың.
қылып ұлғайтасың.
Ләйләнің менен
өзге ғашығы жоқ,
өзге ғашығы жоқ,
Ұқтыршы, сен
Ләйлә деп кімді айтасың?
Ләйлә деп кімді айтасың?
Сенің де Ләйлә
деген жарың бар ма,
деген жарың бар ма,
Ішінде мен
сықылды зарың бар ма?
сықылды зарың бар ма?
Атама ғашығымның
құрметті атын,
құрметті атын,
Ынсап қыл, рахым,
ұят, арың бар ма?
ұят, арың бар ма?
Жандырма жанып
тұрған жүрегімді,
тұрған жүрегімді,
Ерітпе атын айтып
сүйегімді.
сүйегімді.
Ләйләнің атын
жалғыз мен атайын,
жалғыз мен атайын,
Зарлатпа, бер
жалынған тілегімді?
жалынған тілегімді?
Сенің де жарың
болса Ләйлә аттас,
болса Ләйлә аттас,
Қайғылы сорлы
болсаң өзім заттас,
болсаң өзім заттас,
Сен неге қанды
жасты ағызбайсың,
жасты ағызбайсың,
Болып па ең
ғашығыңның дертінен тас?
ғашығыңның дертінен тас?
Көрмеймін көз
жасыңның парлағанын,
жасыңның парлағанын,
Кеудеңнің біліп
тұрмын жанбағанын.
тұрмын жанбағанын.
Қайғылы бір
ғарыпты мазақ қылып,
ғарыпты мазақ қылып,
Жарай ма ғашықпын
деп алдағаның?»
деп алдағаның?»
Соны айтып Мәжнүн
жылап зарлағанда,
жылап зарлағанда,
Көзінен қанды
жасы парлағанда,
жасы парлағанда,
Ұшқан құс,
жүгірген аң шыдай алмай,
жүгірген аң шыдай алмай,
Жиылып
тұс-тұсынан аңдағанда.
тұс-тұсынан аңдағанда.
Оларға мұңын
айтса зарландырып,
айтса зарландырып,
Баршасы
жабырқайды тыңдап тұрып.
жабырқайды тыңдап тұрып.
Аңменен әбден
үйір болып алып,
үйір болып алып,
Шөп оттап, су
ішеді бірге жүріп.
ішеді бірге жүріп.
«Ләйлә» деп зар
қағады күндіз-түні,
қағады күндіз-түні,
Жылайды аң
шуылдап шыққанда үні.
шуылдап шыққанда үні.
Аңның да ақылы
бар, хал, тілі бар,
бар, хал, тілі бар,
Жалған деп
ойламаңыз, сірә, мұны.
ойламаңыз, сірә, мұны.
Сол кезде бір
саятшы қақпан құрып,
саятшы қақпан құрып,
Бір киік ілініпті
оттап жүріп.
оттап жүріп.
Көрген соң киікті
үстап алғандығын,
үстап алғандығын,
Шыдамай келді
Мәжнүн зыр жүгіріп.
Мәжнүн зыр жүгіріп.
Жалынып саятшыға
жетіп барды:
жетіп барды:
«Ағатай, мен де
осындай едім зарлы».
осындай едім зарлы».
Оқалы алтындаған
тонын беріп,
тонын беріп,
«Өзімдей ғарып
қой» деп киікті алды.
қой» деп киікті алды.
Аңшыдан алды
сатып киім беріп,
сатып киім беріп,
Мәжнүннің кетті
киік соңына еріп.
киік соңына еріп.
Ұстаған бір
көгершін және біреу
көгершін және біреу
Жолықты қарсы
алдынан кездей келіп.
алдынан кездей келіп.
Қолынан алтын
жүзік берді-дағы,
жүзік берді-дағы,
Босатып қоя берді
оны тағы.
оны тағы.
Киік пен
көгершінге бас ұрады,
көгершінге бас ұрады,
Зарланып мұңын
айтып ойындағы.
айтып ойындағы.
«Сендерге сыр
айтуға ұяламын,
айтуға ұяламын,
Адасқан ақылымнан
диуанамын.
диуанамын.
Залалсыз бір
ғарыппын, менен қашпа,
ғарыппын, менен қашпа,
Аңға ерсем,
адамға ермей, уанамын», -
адамға ермей, уанамын», -
Дейді де екеуіне
кетеді еріп,
кетеді еріп,
Шөп жейді
хайуанша жұлып, теріп.
хайуанша жұлып, теріп.
Мәжнүннің сырын
біліп аң қашпайды,
біліп аң қашпайды,
Құдайым оларға да
ақыл беріп.
ақыл беріп.
Сонымен жүре
тұрсын елсіз сайда,
тұрсын елсіз сайда,
Баяғы зарлап
жатқан Ләйлә қайда?
жатқан Ләйлә қайда?
Азғана сол туралы
сөз айталық,
сөз айталық,
Ол байғұс жатыр
екен қандай жәйда.
екен қандай жәйда.
Мәжнүннің
ғашығымен күйіп-жанып,
ғашығымен күйіп-жанып,
Көрмейді ұйқы,
тамақ мейірі қанып.
тамақ мейірі қанып.
Бір түні ай
жарықта тысқа шығып,
жарықта тысқа шығып,
Білдірмей еш
адамға жүр зарланып.
адамға жүр зарланып.
Сөйлесті
аспандағы айды көріп:
аспандағы айды көріп:
«Жүресің жердің
жүзін сен тексеріп.
жүзін сен тексеріп.
Бір түнде дүниені
шарқ ұрасың,
шарқ ұрасың,
Мәжнүннен
қуантсаңшы хабар беріп.
қуантсаңшы хабар беріп.
Қайда жүр, тірі
жүр ме, не қылып жүр,
жүр ме, не қылып жүр,
Ішімді ғашық оты
жандырып тұр.
жандырып тұр.
Болсаң да сен де
мендей күнге ғашық,
мендей күнге ғашық,
Нұрымен
жарқырайсың, жанбайсың құр.
жарқырайсың, жанбайсың құр.
Күн ғашық
саған-дағы салды нұрын,
саған-дағы салды нұрын,
Бар ма еді өзіңде
нұр онан бұрын.
нұр онан бұрын.
От салды жүрегіме
менің Мәжнүн,
менің Мәжнүн,
Аузымнан шықты
жалын, көрдің түрін.
жалын, көрдің түрін.
Мұнан соң барды
аяңдап тоғай жаққа,
аяңдап тоғай жаққа,
Жеміс пен ағаш
еккен бау-шарбаққа.
еккен бау-шарбаққа.
Түндегі жылы
желдің лебізімен
желдің лебізімен
Сөйлесті жасыл
гүл мен жапыраққа:
гүл мен жапыраққа:
«Жылы жел,
ғашығымның лебіндейсің,
ғашығымның лебіндейсің,
Сен мені не
білесің, не білмейсің.
білесің, не білмейсің.
Желменен
сыбырласқан жапырақтар,
сыбырласқан жапырақтар,
Шын ғашық болсаң
неге егілмейсің?
неге егілмейсің?
Түн болса дымқыл
шықпен буланасың,
шықпен буланасың,
Өтірік ғашықпын
деп қуланасың.
деп қуланасың.
Қан ағыз ғашық
болсаң жас орнына,
болсаң жас орнына,
Егіліп жыламайсың,
суланасың.
суланасың.
Жел, сен де
ғашықпын деп дау қыласың,
ғашықпын деп дау қыласың,
Кей-кейде көзден
жаңбыр жауғызасың.
жаңбыр жауғызасың.
Жасылдың жерге
біткен бәрі жарың,
біткен бәрі жарың,
Көңіліңді әркімге
бір ауғызасың.
бір ауғызасың.
Кейде сен
жапырақты ұн қыласың,
жапырақты ұн қыласың,
Аямай қызыл гүлді
сындырасың.
сындырасың.
Соғасың кейде
жұмсақ, кейде қатты,
жұмсақ, кейде қатты,
Құбылып кімнің
көңілін тындырасың».
көңілін тындырасың».
Сөйлесті онан
кейін жұлдыздармен,
кейін жұлдыздармен,
«Жаным-ай, көрдің
бе, - деп, - Мәжнүнді сен.
бе, - деп, - Мәжнүнді сен.
Жарымды жаным
сүйген бір көре алмай,
сүйген бір көре алмай,
Сұрайын бір
хабарын көрінгеннен.
хабарын көрінгеннен.
Ей, жұлдыз, түнде
тудың, күндіз батып,
тудың, күндіз батып,
Қасыңды кімге
ымдайсың қимылдатып.
ымдайсың қимылдатып.
Ғарыппын мен де
өзіңдей тұтқындағы,
өзіңдей тұтқындағы,
Зарлаймын күні
бойы үйде жатып.
бойы үйде жатып.
Қаптайсың түн
болғанда көктің жүзін,
болғанда көктің жүзін,
Сорлымын қатты
тартқан қайғы сызын.
тартқан қайғы сызын.
Сендерге дүниеде
таса жер жоқ,
таса жер жоқ,
Мәжнүннің тым
болмаса көрсетші ізін!»
болмаса көрсетші ізін!»
Бір жұлдыз ағып
еді жерге таман,
еді жерге таман,
Дегендей қуанады
«жарың аман».
«жарың аман».
Жүріпті жұлдыз
аққан жаққа қарай,
аққан жаққа қарай,
«Жобасын
көрсетті-ау, - деп, - осы маған».
көрсетті-ау, - деп, - осы маған».
Алдында бір адам
тұр қараңдаған,
тұр қараңдаған,
Сескеніп Ләйлә
жақын бара алмаған.
жақын бара алмаған.
«Досым ба,
дұспаным ба, кім біледі,
дұспаным ба, кім біледі,
Байқамай жарамас,
- деп, - арандаған».
- деп, - арандаған».
Ол келген Мәжнүн
екен Ләйләні іздеп:
екен Ләйләні іздеп:
«Ғашығым, ойлап
па едің көреміз», - деп.
па едің көреміз», - деп.
Ләйлә айтты:
«Аманатыңды ал, қарағым,
«Аманатыңды ал, қарағым,
Мұнан соң тірі
көрмен, күдер үз», - деп.
көрмен, күдер үз», - деп.
Ойлады қызға
жақын барайын деп,
жақын барайын деп,
Құшақтап бір
сүйдіріп қарайын деп.
сүйдіріп қарайын деп.
Көрем бе, мұнан кейін
көрмеймін бе,
көрмеймін бе,
Сақтаулы аманатты
алайын деп.
алайын деп.
Барады,
жақындаса, жанып-күйіп,
жақындаса, жанып-күйіп,
Денеге болар емес
дене тиіп.
дене тиіп.
Екеуі шыдай алмай
талып кетті,
талып кетті,
Аузынан алған
екен бірер сүйіп.
екен бірер сүйіп.
Көрдің бе шын
ғашықтың анық жайын,
ғашықтың анық жайын,
Іштегі от
дәуірлейді барған сайын.
дәуірлейді барған сайын.
Бұл жерде екі
ғашық жата тұрсын,
ғашық жата тұрсын,
Батырдан Науфал
деген сөз бастайын.
деген сөз бастайын.
Ғарапта бір батыр
бар Науфал атты,
бар Науфал атты,
Ұстаған
шариғаттың жолын қатты.
шариғаттың жолын қатты.
Қайдағы қайғысы
көп ғарыпты іздеп,
көп ғарыпты іздеп,
Соларға қылады
екен мархаматты.
екен мархаматты.
Жалғыз-ақ
шариғатты мықты ұстайды,
шариғатты мықты ұстайды,
Өлсе де оған қарсы
іс қылмайды.
іс қылмайды.
Шықпайды
адалдықтан қылдай тайып,
адалдықтан қылдай тайып,
Алса да басын
кесіп, бұрылмайды.
кесіп, бұрылмайды.
Мұңлы үшін жанын
отқа салады екен,
отқа салады екен,
Қасына әскер
ертіп алады екен.
ертіп алады екен.
Бір жерде зорлық
көрген жан бар десе,
көрген жан бар десе,
Ерінбей әдейі
іздеп барады екен.
іздеп барады екен.
Мәжнүннің
ата-анасы жүрді зарлап,
ата-анасы жүрді зарлап,
Ізденіп ем таба
алмай елді шарлап.
алмай елді шарлап.
Науфалға кемпір
бастап алып барды,
бастап алып барды,
Кісідей суға
кеткен талды қармап:
кеткен талды қармап:
«Ей, батыр, атың
шыққан жер-жиһанға,
шыққан жер-жиһанға,
Қайдағы болысушы
ең ғарып жанға.
ең ғарып жанға.
Ісі хақ,
шариғатқа түзу болса,
шариғатқа түзу болса,
Таяныш болушы
едің жығылғанға.
едің жығылғанға.
Ғадалат, рахым
қонған жүрегіңе,
қонған жүрегіңе,
Ну біткен тумай
тұрып сүйегіңе.
тұрып сүйегіңе.
Кем-кетік
бейшараның әкесіндей,
бейшараның әкесіндей,
Жеткізбей
қоймаушы едің тілегіне.
қоймаушы едің тілегіне.
Зарланып келіп
тұрмыз алдыңызға,
тұрмыз алдыңызға,
Бір балам ғашық
еді хан қызына.
еді хан қызына.
Қайғыдан қаңғып
кетті диуана боп,
кетті диуана боп,
«Жынды» деп
бермей қойды жалғызыма.
бермей қойды жалғызыма.
Екеуі ғашық болды
туа сала,
туа сала,
Көрмесе
жылайтұғын болды бала.
жылайтұғын болды бала.
Халқымнан сұрасаң
да, сөзім рас,
да, сөзім рас,
Осындай күйге
салды Хақ тағала.
салды Хақ тағала.
Қаңғырып айдалаға
кетті балам,
кетті балам,
Өмірі қорлықпенен
өтті балам.
өтті балам.
Осыған құдай үшін
мархамат қыл,
мархамат қыл,
Сарғайып өлер
халға жетті балам».
халға жетті балам».
Орнынан Науфал
сонда атып түрды:
сонда атып түрды:
«Батырлар,
қайдасың? - деп бір ақырды,-
қайдасың? - деп бір ақырды,-
Жаны үшін жаным
құрбан балаңа» -деп,
құрбан балаңа» -деп,
Әскерін ертіп
алып Науфал жүрді.
алып Науфал жүрді.
«Жалғыз-ақ
болсын, - дейді, - сөзің рас,
болсын, - дейді, - сөзің рас,
Жаралған сондай
іске бұл ғарып бас.
іске бұл ғарып бас.
Жолына шариғаттың
ісім түзу,
ісім түзу,
Құдайым болса
жәрдем, ол құтылмас».
жәрдем, ол құтылмас».
Мәжнүнге
кешікпей-ақ жетіп барды,
кешікпей-ақ жетіп барды,
«Жарыңды әперем»
деп ертіп алды.
деп ертіп алды.
«Қырамын, қыз
бермесе, тұқымын» деп,
бермесе, тұқымын» деп,
Ләйләнің әкесіне
хабар салды.
хабар салды.
О-дағы намыс
қылды кызын бермей,
қылды кызын бермей,
Елшіні қайырыпты
сөзге көнбей.
сөзге көнбей.
Әскерін жиып алып
қарсы шықты,
қарсы шықты,
«Ләйләні
бермеймін, - деп, - өзім өлмей».
бермеймін, - деп, - өзім өлмей».
Соғысып, екі
әскер араласты,
әскер араласты,
Қыз үшін
бірін-бірі жараласты.
бірін-бірі жараласты.
Қайтпаған жаннан
беті өмірінде,
беті өмірінде,
Науфалдың
батырлары қайта қашты.
батырлары қайта қашты.
Науфалдың жатқан
үйі алтын шатыр,
үйі алтын шатыр,
Сәждеге басын қойып
Мәжнүн жатыр.
Мәжнүн жатыр.
Бір дүбір естіген
соң Науфал шықса,
соң Науфал шықса,
Алдына келді
қашып өңкей батыр:
қашып өңкей батыр:
«Тақсыр-ай!
Қашпаушы едік жаудан ығып,
Қашпаушы едік жаудан ығып,
Жеңіп ек жау
әскерін жерге тығып.
әскерін жерге тығып.
Шыдатпай, бет
қаратпай қайта қуды,
қаратпай қайта қуды,
Ғажайып
алдымыздан бір өрт шығып.
алдымыздан бір өрт шығып.
Білмедік қайдан
шықты осы жалын,
шықты осы жалын,
Мұндай іс болған
емес бұрын мәлім.
емес бұрын мәлім.
Сопыдан кереметті
сұраңызшы,
сұраңызшы,
Сол кісі біле ме
екен мұның халін?»
екен мұның халін?»
Сопы айтты:
«Мәжнүн жатыр Хақтан тілеп:
«Мәжнүн жатыр Хақтан тілеп:
«Әскерін
ғашығымның қор қылма», -деп.
ғашығымның қор қылма», -деп.
Анық-ақ бұл
керемет содан болды,
керемет содан болды,
Сұраңыз
нанбасаңыз өзін әкеп».
нанбасаңыз өзін әкеп».
Ол айтты:
«Тілегенім рас Хақтан
«Тілегенім рас Хақтан
Бұл әскер келді
ғой деп жарым жақтан».
ғой деп жарым жақтан».
Мәжнүнге Науфал
сонда жалыныпты:
сонда жалыныпты:
«Қарағым, дұға
қылма, енді сақтан.
қылма, енді сақтан.
Жатырмын
қырылысып жарың үшін,
қырылысып жарың үшін,
Ойлаймын жеңейін
деп арым үшін.
деп арым үшін.
Осының бәрі
жалғыз сенің қамың,
жалғыз сенің қамың,
Аянып тұрғаным
жоқ жаным үшін», -
жоқ жаным үшін», -
Деді де өзі
бастап Науфал барды,
бастап Науфал барды,
Қойдайын қасқыр
тиген қырып салды.
тиген қырып салды.
Ұрғызбай аңдып
жүріп жолдасына,
жүріп жолдасына,
Тірідей қыз
әкесін ұстап алды:
әкесін ұстап алды:
«Бермедің қызды
неге сұрағанда,
неге сұрағанда,
Зар қылып
елі-жұртың жылағанда.
елі-жұртың жылағанда.
Біреудің
жалғызының қанын жүктеп,
жалғызының қанын жүктеп,
Тимей ме қызың
байға бұ заманда?»
байға бұ заманда?»
«Ей, батыр,
дәтімді айтқыз, сөзім тыңда
дәтімді айтқыз, сөзім тыңда
Бермедім намыс
ойлап мен басында.
ойлап мен басында.
Амалсыз ойнасына
қыз берді деп,
қыз берді деп,
Дұспаным
табалайтын тұр қасымда.
табалайтын тұр қасымда.
Қаңғырып кетті
Қайыс онан кейін,
Қайыс онан кейін,
Жындыға қыз берем
деп мен не дейін.
деп мен не дейін.
Жаңада біреу
келіп құда түсті,
келіп құда түсті,
Халқымнан
сұраңыз, мен үндемейін.
сұраңыз, мен үндемейін.
Ләйләні айттырды
кеп Ебнсалам,
кеп Ебнсалам,
Қалайша жалған
айтып тірі қалам.
айтып тірі қалам.
Әперсең, кісі
хақын әпересің,
хақын әпересің,
Өзің біл не
қылсаң да енді, балам».
қылсаң да енді, балам».
Науфалдың қаны
қашты көзі жайнап,
қашты көзі жайнап,
Бармағын ыза
болып алды шайнап.
болып алды шайнап.
«Сен маған кісі
хақын әперме, - деп,
хақын әперме, - деп,
Бір жағынан
Мәжнүн тұр ағатайлап.
Мәжнүн тұр ағатайлап.
- Алмаймын
әперсең де кісі хақын,
әперсең де кісі хақын,
Бар еді Ләйліге
бір жазған хатым.
бір жазған хатым.
Сенімді
жолдасыңнан соны жеткіз,
жолдасыңнан соны жеткіз,
Сізге жоқ онан
өзге аманатым».
өзге аманатым».
Жеткізбек болды
Науфал аманатты,
Науфал аманатты,
Осындай көрдің бе
шын бекзатты.
шын бекзатты.
Шақырып Зәйіт
деген бір жолдасын,
деген бір жолдасын,
Тапсырды «қызға
бер, - деп, - осы хатты».
бер, - деп, - осы хатты».
Құтылды қыз әкесі
шынын айтып,
шынын айтып,
Қайтеміз босқа
бекер сөзді ұзайтып,
бекер сөзді ұзайтып,
«Құдайдың
қоспаған бір ісі екен» деп,
қоспаған бір ісі екен» деп,
Еліне Науфал
батыр кетті қайтып.
батыр кетті қайтып.
Зарланып қалды
Мәжнүн онан жаман,
Мәжнүн онан жаман,
Басына қайта
түсті ақырзаман.
түсті ақырзаман.
Далада тағы
қаңғып жүре тұрсын,
қаңғып жүре тұрсын,
Келелік Ләйлә
деген қызға таман.
деген қызға таман.
Бағана екі ғашық
қалған талып,
қалған талып,
Отырған Ләйлә
есін жиып алып.
есін жиып алып.
Мәжнүнді талып
жатқан тұрды күтіп,
жатқан тұрды күтіп,
Бетіне торғын
шәлін жаба салып.
шәлін жаба салып.
Тұра алмай ғашық
жары қалды есі ауып,
жары қалды есі ауып,
Ләйләні даяшы қыз
алған тауып.
алған тауып.
Мәжнүнді
көрмегенсіп жүре берді,
көрмегенсіп жүре берді,
Өсекке қалармын
деп қылып қауіп.
деп қылып қауіп.
Аздан соң тұрды
Мәжнүн есін жиып,
Мәжнүн есін жиып,
Әрі-бері шәлді
иіскеп жатты сүйіп.
иіскеп жатты сүйіп.
Онан соң Науфал
тауып алып кеткен,
тауып алып кеткен,
Жарыңды әперем
деп жанды қиып.
деп жанды қиып.
Ләйлә қыз үйде
отырып күйіп-жанды,
отырып күйіп-жанды,
Айланды бір
көбелек жаққан шамды.
көбелек жаққан шамды.
Шам менен
көбелекке мұңын айтып,
көбелекке мұңын айтып,
Өткізді кірпік
қақпай ұзақ таңды:
қақпай ұзақ таңды:
«Көбелек, сен де
мендей шамға ғашық,
мендей шамға ғашық,
Боласың қайтіп
ғашық менен асып.
ғашық менен асып.
Күйсең де
өлмесеңші мен сықылды,
өлмесеңші мен сықылды,
Өлесің екі
айналмай мұнша сасып.
айналмай мұнша сасып.
Қарамай шыдасаңшы
жанғаныңа,
жанғаныңа,
Білген соң
жетпесіңді арманыңа,
жетпесіңді арманыңа,
Тартсаңшы неше
жылдай жар күйігін,
жылдай жар күйігін,
Разы ма жарың өле
қалғаныңа?
қалғаныңа?
Шам, сен де
лапылдайсың жанған болып,
лапылдайсың жанған болып,
Көңіліңде қайғылы
дерт арман болып.
дерт арман болып.
Байлаулы
қол-аяғың, басың қара,
қол-аяғың, басың қара,
Жылайсың көкке
назар салған болып.
назар салған болып.
Жалындап сен
жанасың жалғыз түнде,
жанасың жалғыз түнде,
Тұрасың жанбай
аман ұзақ күнде.
аман ұзақ күнде.
Жанамын
күндіз-түні мен қайғыдан,
күндіз-түні мен қайғыдан,
Рахаттан
күдерімді үздім мүлде.
күдерімді үздім мүлде.
Көзімнен, міне,
ағып тұр қанды жасым,
ағып тұр қанды жасым,
Ғашықтың қайғылы
оты - ішкен асым.
оты - ішкен асым.
Көзіңнің қаны
түгіл жасы да жоқ,
түгіл жасы да жоқ,
Жанғансып түні
бойы май жұтасың.
бойы май жұтасың.
Досың - май,
дұспаның - жел, тез өлесің,
дұспаның - жел, тез өлесің,
Жанғанға шыдай
алмай жөнелесің.
алмай жөнелесің.
Сүйікті досым -
бейнет, жауым - рахат,
бейнет, жауым - рахат,
Қалайша енді
маған теңелесің».
маған теңелесің».
Соны айтып отыр еді
жаққан шамға,
жаққан шамға,
Ұқсады біреу бір
хат ұсынғанға.
хат ұсынғанға.
Қараса -
ғашығының жазған хаты,
ғашығының жазған хаты,
Отырды азар шыдап
оқығанда.
оқығанда.
Хатты алып Зәйіт
екен келген кіріп,
екен келген кіріп,
Ысылған мұндай
іске талай жүріп.
іске талай жүріп.
Мәжнүннің жазып
берген сөзі мынау,
берген сөзі мынау,
Айта алсам дәл
өзіндей қисындырып:
өзіндей қисындырып:
«Ғашығым, жанға
өлшеген Ләйлә жаным,
өлшеген Ләйлә жаным,
Белгілі бір сен
үшін зарлағаным.
үшін зарлағаным.
Егерде өзің сүйіп
тиген болсаң,
тиген болсаң,
Қайырлы, құтты
болсын жар тапқаның.
болсын жар тапқаның.
Мен-дағы сен
қуансаң, қуанамын,
қуансаң, қуанамын,
Күн көрген
көлеңкеңде дуанамын.
көлеңкеңде дуанамын.
Қарағым,
жарлымысың, зарлымысың,
жарлымысың, зарлымысың,
Анықтап сырыңды
айтсаң, уанамын.
айтсаң, уанамын.
Алдаған сөзім
емес, байқайын деп,
емес, байқайын деп,
Жарыңнан
көңіліңді шайқайын деп.
көңіліңді шайқайын деп.
Қосылған өзің
сүйіп жарың болса,
сүйіп жарың болса,
Ойладым
разылығымды айтайын деп.
разылығымды айтайын деп.
Ойымнан
махаббатың кетпейді бір,
махаббатың кетпейді бір,
Сен сүйсең бөтен
жарды, ол неге тұр.
жарды, ол неге тұр.
Жүрегім әлі
өзімнің жарым дейді,
өзімнің жарым дейді,
Хат жаздым
сандалақтап сонымен құр.
сандалақтап сонымен құр.
Бір хат жаз осы
хатты апарғаннан,
хатты апарғаннан,
Алғанша хабарыңды
жүрегім қан.
жүрегім қан.
Шыныңды айт,
Құдай үшін алаң қылма,
Құдай үшін алаң қылма,
Құрбаның болсын
енді бұл шыбын жан.
енді бұл шыбын жан.
Жылдам бер не де
болса хабарыңды,
болса хабарыңды,
Топырақ баспай
тұрып ажарымды.
тұрып ажарымды.
Сен кетсең өзге
жарға, тез өлемін,
жарға, тез өлемін,
Білмедім онан
басқа табарымды».
басқа табарымды».
Бар сөзін
хатындағы оқып біліп,
хатындағы оқып біліп,
Қағаз бен қалам
алды Ләйлә тұрып.
алды Ләйлә тұрып.
Қайтадан ғашығына
жауап жазды,
жауап жазды,
Көзінің қанды
жасын сия қылып:
жасын сия қылып:
«Бұл сөзге таң
қаламын нанғаныңа,
қаламын нанғаныңа,
Жеткізер кімді
жалған арманына.
жалған арманына.
Қарағым, қайтіп
аузың барып айттың,
аузың барып айттың,
Өзгеге сені
тастап бармағыма.
тастап бармағыма.
Орайым бар ма
менің сенен кетер,
менің сенен кетер,
Ондайға алаң
болмай жүрсең нетер.
болмай жүрсең нетер.
Әкемнің беремін
деп айтқаны рас,
деп айтқаны рас,
Әуре боп болмас
іске жүр ғой бекер.
іске жүр ғой бекер.
Ойладым есіткенде
өлейін деп,
өлейін деп,
Сен үшін қу жанымды
берейін деп.
берейін деп.
Тоқтаттым
өзімді-өзім қайта ойланып,
өзімді-өзім қайта ойланып,
Құдайым шыны
жазса, көрейін деп.
жазса, көрейін деп.
Жаратқан Алла
мені бір сен үшін,
мені бір сен үшін,
Жаралған жар едің
ғой сен мен үшін.
ғой сен мен үшін.
Барам деп өзге
адамға ойламаймын,
адамға ойламаймын,
Көңілім бір
Құдайға сенген үшін.
Құдайға сенген үшін.
Кім қылды бала
күнде саған ғашық,
күнде саған ғашық,
Уандым сені
көрсем мауқым басып.
көрсем мауқым басып.
Қарағым, соны
ойламай неге жаздың,
ойламай неге жаздың,
Алланың тағдырына
қарсыласып.
қарсыласып.
Қарағым, мен -
сенікі, сен - менікі,
сенікі, сен - менікі,
Орайсыз құры үміт
қой өзгенікі.
қой өзгенікі.
Алланың бекіткені
бұзыла ма,
бұзыла ма,
Бұра ма Құдай
ісін пенденікі?
ісін пенденікі?
Тағдырда не
жазылды, көрейік те,
жазылды, көрейік те,
Көңілді бір
Аллаға берейік те.
Аллаға берейік те.
Көз бұрмай, көңіл
бұрмай, мінез бұрмай
бұрмай, мінез бұрмай
Шын ғашық
бетімізбен өлейік те.
бетімізбен өлейік те.
Өзге ойды, разы
емеспін, көп ойласаң,
емеспін, көп ойласаң,
Кешікпей жолығып
кет, мені ойласаң.
кет, мені ойласаң.
Көзіңді
көріскенде жеткізейін,
көріскенде жеткізейін,
Бұл сөзді шын
емес қой деп ойласаң».
емес қой деп ойласаң».
Ол хатты Зәйіт
кетті тағы да алып,
кетті тағы да алып,
Кешікпей аялдамай
қайта салып.
қайта салып.
Адасып ақылынан
жатқан жерде,
жатқан жерде,
Мәжнүнге Ләйлә
хатын берді апарып.
хатын берді апарып.
Ол кезде жатыр
еді есі кірмей,
еді есі кірмей,
Қолына берді
хатты Зәйіт білмей.
хатты Зәйіт білмей.
Алды да қалтасына
сала салды,
сала салды,
Зәйітті адам бар
деп көзіне ілмей.
деп көзіне ілмей.
Жатканын есі
кетіп сонда білді,
кетіп сонда білді,
Қасында айықсын
деп күтіп тұрды.
деп күтіп тұрды.
«Ғашығың қатты
науқас, шақырды», - деп,
науқас, шақырды», - деп,
Зәйітке біреу
келіп хабар қылды.
келіп хабар қылды.
Тұра алмай Зәйіт
кетті, Мәжнүн қалып,
кетті, Мәжнүн қалып,
Жерінен түрегелді
жатқан талып.
жатқан талып.
Есіне алған хаты
сонда түсіп,
сонда түсіп,
Оқыпты қалтасынан
жұлып алып.
жұлып алып.
Білген соң хатын
оқып көңілі тынды,
оқып көңілі тынды,
Сөзінен таба
алмады ешбір мінді.
алмады ешбір мінді.
Ләйләнің жайын
енді сөз қылайық,
енді сөз қылайық,
Тоқтатып қоя
тұрып Мәжнүнді.
тұрып Мәжнүнді.
Ләйлә жүр «Мәжнүн
үшін жанамын» деп,
үшін жанамын» деп,
Айттырған
Ебнсалам «аламын» деп.
Ебнсалам «аламын» деп.
Бір күні атасына
берді хабар,
берді хабар,
«Қол ұстай бүгін
кешке барамын» деп.
кешке барамын» деп.
Той қылып
шақырыпты талай елді,
шақырыпты талай елді,
Қанша сый
тартуменен күйеу келді.
тартуменен күйеу келді.
Бір қатын
Ебнсалам байбатшаға
Ебнсалам байбатшаға
Ләйләні кеш
батқан соң әкеп берді.
батқан соң әкеп берді.
Төсекке күйеу
жатты, Ләйлә жатпай,
жатты, Ләйлә жатпай,
«Қарағым, неге
отырсың сөз де қатпай?
отырсың сөз де қатпай?
Шеш-тағы киіміңді
қойныма кір,
қойныма кір,
Ұялып отырмысың
маған батпай».
маған батпай».
Ойлады бір айла
айтып қарайын деп:
айтып қарайын деп:
«Қасыңа ынтық
едім барайын деп,
едім барайын деп,
Бір пері жас
күнімнен аңдушы еді,
күнімнен аңдушы еді,
Келіп тұр
жақындасам алайын деп».
жақындасам алайын деп».
Төсектен күйеу
басын жұлып алды,
басын жұлып алды,
«Қайда тұр ол
пері», - деп көзін салды.
пері», - деп көзін салды.
Айтса да алдайын
деп Ләйлә өтірік,
деп Ләйлә өтірік,
Бір пері түсі
суық келіп қалды.
суық келіп қалды.
Мұрны көк,
төменгі ерні жер тірейді,
төменгі ерні жер тірейді,
Дауысы жауған
күндей күркірейді.
күндей күркірейді.
«Ләйләнің Құдай
қосқан жары емессің,
қосқан жары емессің,
Қанеки, маңайынан
жүрші!» - дейді.
жүрші!» - дейді.
«Ешқашан бұған
жақын келме, - дейді,
жақын келме, - дейді,
Өзін де жүзі
түгіл көрме, - дейді.
түгіл көрме, - дейді.
Біреудің ғашық
жарын аламын деп,
жарын аламын деп,
Қорлықпен азап
көріп өлме, - дейді.
көріп өлме, - дейді.
Ләйләден,
өлтірмеймін, аулақ жүрсең,
өлтірмеймін, аулақ жүрсең,
Өлесің қолын
ұстап, жүзін көрсең.
ұстап, жүзін көрсең.
Мың жаның
болса-дағы сені қойман,
болса-дағы сені қойман,
Осындай іс көрдім
деп хабар берсең».
деп хабар берсең».
Ант етті
Ебнсалам: «Айтпаймын, - деп,
Ебнсалам: «Айтпаймын, - деп,
Сертімнен бір
айтқан соң қайтпаймын, - деп.
айтқан соң қайтпаймын, - деп.
Алланың
қоспағанын аламын деп,
қоспағанын аламын деп,
Мойныма кісі
хақын артпаймын», - деп.
хақын артпаймын», - деп.
Деді де
«уағдаңнан жүрме тайып»,
«уағдаңнан жүрме тайып»,
Сол пері болып
кетті көзден ғайып.
кетті көзден ғайып.
Болса да іштен
құса Ебесалам,
құса Ебесалам,
Бұл сырын жанға
айтпады елге жайып.
айтпады елге жайып.
Ол-дағы батыр еді
ер жүректі,
ер жүректі,
Жүрегін ғашық оты
елжіретті.
елжіретті.
Ләйләнің жүзін
көрмей жүре ала ма,
көрмей жүре ала ма,
Аяғы басқан сайын
кейін кетті.
кейін кетті.
Періден қорықпаса
да, уағдасы бар,
да, уағдасы бар,
Тая ма айтқанынан
қайраттылар.
қайраттылар.
Сарғайып
запырандай солды жүзі,
запырандай солды жүзі,
Болса да денесі
тас қайдан шыдар.
тас қайдан шыдар.
Келсе де
Ләйләменен бір жатпайды,
Ләйләменен бір жатпайды,
Қолынан, жүзін
көріп, дәм татпайды.
көріп, дәм татпайды.
Жазылмас дертті
болды қайран батыр,
болды қайран батыр,
Адамды шын
ғашықтық шыдатпайды.
ғашықтық шыдатпайды.
Жүрегін ғашық оты
кетті шарпып,
кетті шарпып,
Күн сайын жүдей
берді қайғысы артып.
берді қайғысы артып.
Жақындап өлер
халге болды дертті,
халге болды дертті,
Есіл ер ала
алмады бойын тартып.
алмады бойын тартып.
Науқасы барған
сайын кетті дендеп,
сайын кетті дендеп,
Дерт емес
жазыларлық дәрігер емдеп.
жазыларлық дәрігер емдеп.
Өлімге таянғанын
білгеннен соң,
білгеннен соң,
Ләйләні шақырыпты
«жақын кел» деп:
«жақын кел» деп:
«Мен саған жар
емеспін, жақыныңмын,
емеспін, жақыныңмын,
Қайғымен қапыда
өткен пақырыңмын.
өткен пақырыңмын.
Именбей енді
менің қасыма кел,
менің қасыма кел,
Барында
қоштасайын ақылымның.
қоштасайын ақылымның.
Мәжнүнге
ғашығыңды білмеуші едім,
ғашығыңды білмеуші едім,
Ортаңа, оны
білсем, кірмеуші едім.
білсем, кірмеуші едім.
Ол саған
ғашықтығын білсем-дағы,
ғашықтығын білсем-дағы,
Сен оған ғашық қой
деп жүрмеуші едім.
деп жүрмеуші едім.
Көрсетті тағдыр
маған жасырынды,
маған жасырынды,
Ашты ғой пері
келіп бар сырыңды.
келіп бар сырыңды.
Көңілімді сені
алмасқа бекіткенмін,
алмасқа бекіткенмін,
Ойлама жалғаншы
деп пақырыңды.
деп пақырыңды.
Періден ойлап
едім қашпайын деп,
едім қашпайын деп,
Өлермін әзер
болса, саспайын деп.
болса, саспайын деп.
Білген соң
өзімді-өзім тоқтатқамын,
өзімді-өзім тоқтатқамын,
Ғашықтың сырын
елге шашпайын деп.
елге шашпайын деп.
Сорлы едім бір
айтқан соң мойын бұрмас,
айтқан соң мойын бұрмас,
Өліммен уағда
бұзған - бәрі бір бәс.
бұзған - бәрі бір бәс.
Мәжнүнге
сәлемімді айт, көре қалсаң,
сәлемімді айт, көре қалсаң,
Құрбы едім бір
жыл туған түйдей құрдас.
жыл туған түйдей құрдас.
Мәжнүнге жазып
қойған бар бір хатым,
қойған бар бір хатым,
Тілегім - соны тапсыр
- аманатым.
- аманатым.
Артымнан дұға
қылсын хақын кешіп,
қылсын хақын кешіп,
Ұмытпасын,
Ебнсалам - менің атым.
Ебнсалам - менің атым.
Сен де кеш
әдепсіздік істерімді,
әдепсіздік істерімді,
Көре алман енді
қайтып түстеріңді.
қайтып түстеріңді.
Тағдырда қосқан
болса, көрісерсіз,
болса, көрісерсіз,
Күйдірме қайғы
ойлап іштеріңді.
ойлап іштеріңді.
Мінеки, қайғы
ойлаған мен не болдым,
ойлаған мен не болдым,
Гүл едім жайнап
тұрған, бүгін солдым.
тұрған, бүгін солдым.
Деуші едім
«жердің жүзін аралармын»,
«жердің жүзін аралармын»,
Жалғанның бір
қызығын көрмей өлдім.
қызығын көрмей өлдім.
Сізді айтса,
бізді де айтар кейінгілер,
бізді де айтар кейінгілер,
Қояды кімді
жұтпай бұл қара жер.
жұтпай бұл қара жер.
Алланың жазғанына
ризамын,
ризамын,
Атақсыз, атсыз
өлер кей пенделер.
өлер кей пенделер.
Сіздер де сөз
боларсыз артқыларға,
боларсыз артқыларға,
Жаны ашыр жаны
бардың ғашық жарға.
бардың ғашық жарға.
Аузынан кешу алып
кетер едім,
кетер едім,
Мәжнүнді көрмей
өлдім, амал бар ма?
өлдім, амал бар ма?
Мен-дағы жеті
атадан едім жалғыз,
атадан едім жалғыз,
Қарағым, жазам
болса, естен қалғыз.
болса, естен қалғыз.
Қалыңға
бергенімнің бәрін кештім,
бергенімнің бәрін кештім,
Малымды әкеңе
айтып жиып алғыз.
айтып жиып алғыз.
Ұзамай маған ажал
келер әлі-ақ,
келер әлі-ақ,
Қылғамын
әлдеқашан сені талақ.
әлдеқашан сені талақ.
Сендерге менің
қылар бөгетім жоқ,
қылар бөгетім жоқ,
Мені ойлап өз
жарыңнан болма салақ.
жарыңнан болма салақ.
Мәжнүнге айт,
дүниеге қойсын сенбей,
дүниеге қойсын сенбей,
Жүреді неге түзде
саған келмей.
саған келмей.
Жарына жаны барда
бір жолықсын,
бір жолықсын,
Болмасын қайдан
білді о да мендей.
білді о да мендей.
Айттым ғой,
адаспасам, білгенімді,
адаспасам, білгенімді,
Сіздердің көрмей
өттім күлгеніңді.
өттім күлгеніңді.
Дүние-ай, көрер
ме екем ақыретте,
ме екем ақыретте,
Мәжнүнмен
құшақтасып жүргеніңді».
құшақтасып жүргеніңді».
Есіркеп Ләйлә
тұрып жақын келді,
тұрып жақын келді,
Жүрегі тазасына
көңілі сенді.
көңілі сенді.
«Мен кештім,
сіздер де кеш», - деді-дағы
сіздер де кеш», - деді-дағы
Шаһадат иман
айтып жөнелді енді.
айтып жөнелді енді.
Тағдырда солай
жазған паруардігер,
жазған паруардігер,
Бұл сырды өзге
білмес, Ләйлә білер.
білмес, Ләйлә білер.
Ләйләнің үйден
шыққан үнін естіп,
шыққан үнін естіп,
Жүгірді тыста
тұрған күзетшілер.
тұрған күзетшілер.
Өткенін Ебнсалам
халқы білді,
халқы білді,
Бірталай, есіткен
соң, жұрт жиылды.
соң, жұрт жиылды.
Шығарып жаназасын
таза арулап,
таза арулап,
Қабірін бек
айбаттап күмбез қылды.
айбаттап күмбез қылды.
Ләйләнің ойындағы
ғашық жары,
ғашық жары,
Ойлайды байы өлді
деп жұрттың бәрі.
деп жұрттың бәрі.
Өлгенін Ебнсалам
сылтау қылып,
сылтау қылып,
Ішінен шықты
тысқа қайғы-зары.
тысқа қайғы-зары.
Мәжнүнді неге
ұмытсын өлгенінше,
ұмытсын өлгенінше,
Зарлайды соны
жоқтап өз көңілінше.
жоқтап өз көңілінше.
Отыр деп байын
жоқтап халық ойлайды,
жоқтап халық ойлайды,
Жасырмай жылаған
соң жұрт көзінше.
соң жұрт көзінше.
Шаһарға бір күн
Мәжнүн келді қаңғып,
Мәжнүн келді қаңғып,
Ойы бар
жолықпаққа Ләйләні аңдып.
жолықпаққа Ләйләні аңдып.
Бір шалды біреу
ұрып жетелеп жүр,
ұрып жетелеп жүр,
Кісендеп
тепкілейді бетін шаң ғып.
тепкілейді бетін шаң ғып.
Жүгіріп Мәжнүн
келді «ағатайлап,
келді «ағатайлап,
Ғаріпті неге
ұрасың қолын байлап.
ұрасың қолын байлап.
Сорлының әлде
қандай жазасы бар,
қандай жазасы бар,
Ұқтырып айтыңызшы
маған жайлап».
маған жайлап».
«Әкемді осы
өлтірді таспен ұрып,
өлтірді таспен ұрып,
Кетіпті ұрған
тасы миға кіріп.
тасы миға кіріп.
Осыдан кегіңді ал
деп қазы берді,
деп қазы берді,
Жазасын тартқызамын
өстіп жүріп.
өстіп жүріп.
Мұнымды шариғатқа
сыйғызамын,
сыйғызамын,
Жетелеп елден
қайыр жиғызамын.
қайыр жиғызамын.
Өлтірсем, қинасам
да өз қолымда,
да өз қолымда,
Көнбесе қазір
мойнын қиғызамын».
мойнын қиғызамын».
«Жүктедің,
сорлы-ау, неге адам қанын,
сорлы-ау, неге адам қанын,
Есіркеп, шықпай
қалды азар жаным.
қалды азар жаным.
Бар еді бұл
адамда қандай кегің,
адамда қандай кегің,
Әкесін өлтіргенің
не қылғаның?»
не қылғаның?»
«Ұрып ем ашу
қысып таспен атып,
қысып таспен атып,
Басына жіберген
тас кетті батып.
тас кетті батып.
Қатеден мұндай
күйге душар болдым,
күйге душар болдым,
Қайтесің мен
сорлыны былшылдатып».
сорлыны былшылдатып».
«Бұл шалды не
қыласың мені-ақ айда,
қыласың мені-ақ айда,
Кісендеп аяғым
мен қолым байла.
мен қолым байла.
Бейнетті мұның
үшін маған тартқыз,
үшін маған тартқыз,
Бар дейсің қайыр
сұрап, айтшы, қайда?»
сұрап, айтшы, қайда?»
Босатты өзін
беріп әлгі шалды,
беріп әлгі шалды,
Кісенді аяғына
өзі салды.
өзі салды.
Мәжнүнді шал
орнына ноқталап ап,
орнына ноқталап ап,
Жетелеп әр
қақпаға алып барды.
қақпаға алып барды.
«Ләйлә» деп зар
қағады тынбай жылап,
қағады тынбай жылап,
Жүреді кешке
жақын қайыр сұрап.
жақын қайыр сұрап.
Отырған терезеде
Ләйлә көріп,
Ләйлә көріп,
Жығылды есі кетіп
тамнан құлап.
тамнан құлап.
Дүрс етіп жерге
түсті Ләйлә барып,
түсті Ләйлә барып,
Таныды оны Мәжнүн
көзі шалып.
көзі шалып.
Өлгелі әншейінде
жүрген сорлы,
жүрген сорлы,
Көрген соң
құлағанын қалды талып.
құлағанын қалды талып.
Тырп етпей жатып
алды есін жимай,
алды есін жимай,
Кісі тұр жетелеген
оны қимай.
оны қимай.
Аузынан «аһ»
дегенде жалын шықты,
дегенде жалын шықты,
Қалың дерт
жүректегі ішке сыймай.
жүректегі ішке сыймай.
Кісенді аяғынан
шешіп алды,
шешіп алды,
Ноқтаны сыпыра
алмай кесіп алды.
алмай кесіп алды.
«Жындыны
қайтемін» деп кетті тастап,
қайтемін» деп кетті тастап,
Сорлының
өлмегенде несі қалды.
өлмегенде несі қалды.
Бірқатар сол
арада жатты талып,
арада жатты талып,
Аздан соң екеуі
есін жиып алып,
есін жиып алып,
Оңаша, қараңғы
түн еш адам жоқ,
түн еш адам жоқ,
Ғарыптар
мұңдасады жақын барып.
мұңдасады жақын барып.
«Қарағым, - деді
Ләйлә, - қарызыңды ал,
Ләйлә, - қарызыңды ал,
Құшақтап,
қойыныма қолыңды сал.
қойыныма қолыңды сал.
Жолықпақ күнде
мұндай табылмайды,
мұндай табылмайды,
Бір татқыз тым
болмаса тіліңнен бал.
болмаса тіліңнен бал.
Мәжнүн-ау! Ғашық
болсаң сөзіңе жет,
болсаң сөзіңе жет,
Дертіме осы арада
бір дәрмен ет.
бір дәрмен ет.
Тіліңнен
сорғыз-дағы бір құшақтат,
сорғыз-дағы бір құшақтат,
Әйтпесе өз
қолыңнан өлтіріп кет.
қолыңнан өлтіріп кет.
Өлемін қосыла
алмай қалсам-дағы,
алмай қалсам-дағы,
Ұмытпаймын
ақыретке барсам-дағы.
ақыретке барсам-дағы.
Болады сен сау
қалсаң, мен өлейін,
қалсаң, мен өлейін,
Құшақтап шыдай алмай
жансам-дағы».
жансам-дағы».
Жақындап келді
тілін берейін деп,
тілін берейін деп,
Сорғызып мауқын
басып көрейін деп.
басып көрейін деп.
Аузына аузы барып
тиген кезде,
тиген кезде,
Өртеніп бара
жатыр өлейін деп.
жатыр өлейін деп.
Ұмтылды
«құшақтайын жансам да» деп,
«құшақтайын жансам да» деп,
«Бұл жерде жанып
өліп қалсам да» деп.
өліп қалсам да» деп.
Айқасып аш
белінен жабысады,
белінен жабысады,
«Өлемін ақыр
қайда барсам да» деп.
қайда барсам да» деп.
Лапылдап
шыдатпады күйіп-жанып,
шыдатпады күйіп-жанып,
Қолдарын кейін
кетті жазып алып.
кетті жазып алып.
Қараса біреу
жақын келіп қапты,
жақын келіп қапты,
Сырт беріп жүре
берді Ләйлә қалып.
берді Ләйлә қалып.
Мәжнүннен бір қалмайды
әлгі жаяу,
әлгі жаяу,
Шаһардан шыққан
кезде келді таяу.
кезде келді таяу.
Кідірмей әлде кім
деп кетіп еді,
деп кетіп еді,
Сыбырлап
«тоқтаңыз» деп айтты баяу.
«тоқтаңыз» деп айтты баяу.
Тоқтады көрейін
деп мұның түрін,
деп мұның түрін,
Білерлік адам ба
деп Ләйлә сырын.
деп Ләйлә сырын.
Қараса өңі
сұрлау, жап-жас жігіт,
сұрлау, жап-жас жігіт,
Ұмытпаса, көрген
емес мұнан бұрын.
емес мұнан бұрын.
Қасына келіп
тұрды сәлем беріп:
тұрды сәлем беріп:
«Байқадым
құшақтасқан сізді көріп,
құшақтасқан сізді көріп,
Қойныңнан
қосылғанда от шыққан соң,
қосылғанда от шыққан соң,
Келіп ем білейін
деп артыңа еріп.
деп артыңа еріп.
Білуші ем
ғашықтықтың мен де халін,
ғашықтықтың мен де халін,
Жасыңнан сенің
жайың бізге мәлім.
жайың бізге мәлім.
Әдейі айырмаққа
барып едім,
барып едім,
Болушы ең мен
болмасам күл мен жалын.
болмасам күл мен жалын.
Білемін, өлім
емес саған бұйым,
емес саған бұйым,
Жаныңды аямайсың
жалғыз тиын.
жалғыз тиын.
Бейнетке шыдай
алмай өлді десе,
алмай өлді десе,
Болмай ма бәрінен
де осы қиын.
де осы қиын.
Жолықсаң
құшақтама, құр жүзін көр,
құшақтама, құр жүзін көр,
Іштегі жалын
шықсын, сөйлесе бер.
шықсын, сөйлесе бер.
Жалғанда қосылуға
жазған болса,
жазған болса,
Табады өзі-ақ
ебін паруардігер.
ебін паруардігер.
Жалынға сен
шыдасаң, қыз шыдамас,
шыдасаң, қыз шыдамас,
Өлтірсең өзің
өртеп, тіпті ұнамас.
өртеп, тіпті ұнамас.
Еркектен қайда
көрсең әйел нәзік,
көрсең әйел нәзік,
Қаңғырған соны
көріп мен бір қу бас.
көріп мен бір қу бас.
Бар еді менің де
бір сүйген жарым,
бір сүйген жарым,
Көрмесем құрушы
еді ынтызарым.
еді ынтызарым.
Шыдамай
ғашықтыққа өліп кетті,
ғашықтыққа өліп кетті,
Көп айтсам
қозғалады іште зарым.
қозғалады іште зарым.
Мен сенен ақылды
емен, жол көргемін,
емен, жол көргемін,
Қайғыны өз әлімше
мол көргемін.
мол көргемін.
Ғашығым дүниеден
өткеннен соң,
өткеннен соң,
Біле алмай
қайтерімді сенделгемін.
қайтерімді сенделгемін.
Демеңіз «әдебі
жоқ неткен тантық»,
жоқ неткен тантық»,
Айтамын жанбасын
деп ерте қамтып.
деп ерте қамтып.
Тең емес бақайыңа
біз бүйткенде,
біз бүйткенде,
Сіздердің
ғашықтығың жүз есе артық.
ғашықтығың жүз есе артық.
Сорлының сен де
мендей біреуісің,
мендей біреуісің,
Ләйләнің ғашық
болған күйеуісің.
болған күйеуісің.
Беремін тым
болмаса хабар алып,
болмаса хабар алып,
Сен менің кім
екенім білемісің?
екенім білемісің?
Білмесең - Зәйіт
еді менің атым,
еді менің атым,
Аз емес басымдағы
михнатым.
михнатым.
Бір қызға Зейнеп
деген ғашық болып,
деген ғашық болып,
Күн сайын асып
еді махаббатым.
еді махаббатым.
Қыз өлді, мен
артында тірі қалдым,
артында тірі қалдым,
Зарланып моласына
күнде бардым.
күнде бардым.
Өлгенше жолдас
болып жүрейін деп,
болып жүрейін деп,
Артыңнан әдейі
іздеп жаяу салдым.
іздеп жаяу салдым.
Мен сенің
баяғыдан досың едім,
баяғыдан досың едім,
Хат тасып
хабарыңды қосып едім.
хабарыңды қосып едім.
Ол кезде
ақылыңның жоқ кезі еді,
ақылыңның жоқ кезі еді,
Азғана айықсын
деп тосып едім.
деп тосып едім.
Зейнептен сонда
хабар алып едім,
хабар алып едім,
Деген соң қатты
науқас барып едім.
науқас барып едім.
Мен сорлы шыдай
алмай жөнелгенде,
алмай жөнелгенде,
Жия алмай сен
есіңді қалып едің».
есіңді қалып едің».
Мәжнүнге жолдас
болды қоса зарлап,
болды қоса зарлап,
Екеуі екі қызға
жылайды арнап.
жылайды арнап.
Бармаған тау,
баспаған жер қоймайды,
баспаған жер қоймайды,
Шарқ ұрып дүниені
жүрді шарлап.
жүрді шарлап.
Бір күні Зәйіт
айтты Мәжнүнге кеп,
айтты Мәжнүнге кеп,
«Бір ақыл
көңіліме түсіп тұр, - деп.
көңіліме түсіп тұр, - деп.
Ләйләге ебін
тауып жолығайық,
тауып жолығайық,
Барайық сен соқыр
боп, мен жетелеп».
боп, мен жетелеп».
Мәжнүнді соқыр
қылды көзін тартып,
қылды көзін тартып,
Жетелеп, кейде
арқалап, мойнына артып.
арқалап, мойнына артып.
Қолына талдан
жуан таяқ беріп,
жуан таяқ беріп,
Шаһардың
көшесінде жүр сандалып.
көшесінде жүр сандалып.
Ләйлә де өлер
болды зарлай-зарлай,
болды зарлай-зарлай,
Шыдасын о да
қайтіп күйіп-жанбай.
қайтіп күйіп-жанбай.
Қасына бір қыз
ертіп тысқа шықты,
ертіп тысқа шықты,
Жатуға күні бойы
шыдай алмай.
шыдай алмай.
Жоқтайды Ләйлә
жылап ғашық жарын,
жылап ғашық жарын,
Қараңыз терең
оймен қылғандарын.
оймен қылғандарын.
Бұлтқа аспандағы
мұңын айтып,
мұңын айтып,
Болады шығармақшы
іштен зарын:
іштен зарын:
«Қайғырдың, қара
бұлт, мұнша неге,
бұлт, мұнша неге,
Келдің бе разы
болмай дүниеге.
болмай дүниеге.
Мәжнүнді көре
алмаған мен сықылды,
алмаған мен сықылды,
Жүрмісің ғашық
болып бірдемеге.
болып бірдемеге.
Қарайып, қамығасың
тым құрыстап,
тым құрыстап,
Күркіреп
уһілейсің дертің ұстап.
уһілейсің дертің ұстап.
Көңілің - от,
көзіңнен жас жаудырасың,
көзіңнен жас жаудырасың,
Сағынған ғашық
жарын маған ұқсап.
жарын маған ұқсап.
Кей-кейде
шатырлайсың қаһарланып,
шатырлайсың қаһарланып,
Көрсетіп
қайратыңды тым мақтанып,
қайратыңды тым мақтанып,
Аузыңнан отты
жалын, оқ шығады,
жалын, оқ шығады,
Қайтесің, біз
жазасыз кетсек жанып.
жазасыз кетсек жанып.
Ғаріпке жараса ма
осыңдай жол,
осыңдай жол,
Ешкімге, ғашық
болсаң, залалсыз бол.
болсаң, залалсыз бол.
Қыласың бірде
ашу, бірде рақым,
ашу, бірде рақым,
Төменсің сен де
менен, айтқаным сол.
менен, айтқаным сол.
Сен неге күннің
көзін жасырасың,
көзін жасырасың,
Қайғысын
қайғылының асырасың.
қайғылының асырасың.
Нұрымен ғашығының
тұрса жайнап,
тұрса жайнап,
Сұрланып жердің
өңін қашырасың.
өңін қашырасың.
Рахымсыз неткен
жаман сенің ниетің,
жаман сенің ниетің,
Көрмесе жер
мұңаяр күннің бетін.
мұңаяр күннің бетін.
Күн жерге,
жердегі шөп күнге ғашық,
жердегі шөп күнге ғашық,
Дерті зор, улы
жүрек болар шетін.
жүрек болар шетін.
Қызыл гүл
бұзылмай ма күн көрмесе,
бұзылмай ма күн көрмесе,
Жарынан
жарқыраған нұр көрмесе?
жарқыраған нұр көрмесе?
Рахым ет, көз жасыңнан
су беріп кет,
су беріп кет,
Қайғыдан қурап
өлер дым көрмесе.
өлер дым көрмесе.
Көкорай
көлеңкеңнен күңгірт тартты,
көлеңкеңнен күңгірт тартты,
Көрдің бе, жер
жабырқап қайғысы артты.
жабырқап қайғысы артты.
Есірке, көз
жасыңды сорғалатып,
жасыңды сорғалатып,
Бұршақпен шөп
қиратып жаума қатты.
қиратып жаума қатты.
Торламай, айығып
кет жер мен күнді,
кет жер мен күнді,
Мұңайтпа күнді
бермей, о да мұңды.
бермей, о да мұңды.
Қызыл гүл - мен
сықылды ол бір зарлы,
сықылды ол бір зарлы,
Көре алман күйіп
жүрген Мәжнүңді».
жүрген Мәжнүңді».
Тұр еді көкке
қарап Ләйлә зарлап,
қарап Ләйлә зарлап,
Жақындап екі жаяу
келді барлап.
келді барлап.
Бұл келген
бағанағы Зәйіт екен,
бағанағы Зәйіт екен,
Мәжнүнді соқыр
қылып жүрген алдап.
қылып жүрген алдап.
«Ағам, - деп, -
көзі шыққан» айта салып,
көзі шыққан» айта салып,
Жетелеп бір
соқырды қасына алып.
соқырды қасына алып.
Әркімнен көшедегі
қайыр сұрап,
қайыр сұрап,
Ләйләнің маңайына
тұрды барып.
тұрды барып.
Соқырға қайыр
берді жиылған көп,
берді жиылған көп,
Айламен Зәйіт
тапты осындай еп.
тапты осындай еп.
Ләйләге жақын
келді әлгі соқыр,
келді әлгі соқыр,
«Қарағым,
мархабатың болмай ма?» - деп.
мархабатың болмай ма?» - деп.
Екенін мұның
Мәжнүн Ләйлә білді,
Мәжнүн Ләйлә білді,
«Көзі шын шықты
ма» деп қайғы қылды.
ма» деп қайғы қылды.
Қалтадан
пешеттеген бір хат алып,
пешеттеген бір хат алып,
Соқырға садақа
деп соны берді.
деп соны берді.
«Санап ал ашып
көріп адам жоқта,
көріп адам жоқта,
Ішінде ақшасы
бар, аз ба, көп пе.
бар, аз ба, көп пе.
Қайырды көрінеу
берген мақтау болар,
берген мақтау болар,
Пайғамбар
«жасырын бер» деген жоқ па?»
«жасырын бер» деген жоқ па?»
Берген соң сол
қағазды алды соқыр,
қағазды алды соқыр,
Ашпай-ақ
қалтасына салды соқыр.
қалтасына салды соқыр.
Алса да садақасын
кетіп қалмай,
кетіп қалмай,
Сол жерде табан
аумай қалды соқыр.
аумай қалды соқыр.
Ғашығын көре тұра
кетсін қайтіп,
кетсін қайтіп,
Зәйіт тұр
алдандырып сөзді ұзайтып.
алдандырып сөзді ұзайтып.
Өзгелер кет десе
де тіл алмайды,
де тіл алмайды,
Ләйләге кетемін
деп мұңымды айтып:
деп мұңымды айтып:
«Жоқтаймын бұл
көз емес, шын көзімді,
көз емес, шын көзімді,
Кім ұғып, кім
ұқпайды бұл сөзімді.
ұқпайды бұл сөзімді.
Бақытым жоқ,
дертім қатты бір сорлымын
дертім қатты бір сорлымын
Саламын жанған
отқа күнде өзімді.
отқа күнде өзімді.
Бұл көзім жоқ
болса да бардай көзім,
болса да бардай көзім,
Жоғалған шыны
ғашық жардай көзім.
ғашық жардай көзім.
Қайғыдан
босанарлық уақытым жоқ,
босанарлық уақытым жоқ,
Көміліп топыраққа
қалмай көзім.
қалмай көзім.
Көрсем де дүниені
көргенім жоқ,
көргенім жоқ,
Көңілімді өзге
жанға бергенім жоқ.
жанға бергенім жоқ.
Жалғанның
рахатынан мүлде бездім,
рахатынан мүлде бездім,
Шықпай тұр құры
жаным, өлгенім жоқ.
жаным, өлгенім жоқ.
Кезім тұр, дуа
қылсаң, көрейін деп,
қылсаң, көрейін деп,
Көңілім тұр күйе
бермей өлейін деп.
бермей өлейін деп.
Қайғыдан қашып
өлген ерлік емес,
өлген ерлік емес,
Бейнетке жүрегім
тұр көнейін деп.
тұр көнейін деп.
Қалқам-ау!
Өлмейін бе, өлейін бе?
Өлмейін бе, өлейін бе?
Ем сұрай мұнан
кейін келейін бе?
кейін келейін бе?
Көзімнің
дауасының ақысы үшін,
дауасының ақысы үшін,
Жанымды осы арада
берейін бе?
берейін бе?
Ғаріппін жылап
туған, өзімді көр,
туған, өзімді көр,
Шатасқан диуана
боп сөзімді көр.
боп сөзімді көр.
Дертіме бұ
жалғанда дауа бар ма?
жалғанда дауа бар ма?
Соқыр деп
жиренбесең, көзімді көр».
жиренбесең, көзімді көр».
Көтерді
көлеңкелеп орамалды,
көлеңкелеп орамалды,
Ішінен сезді
Ләйлә бұл амалды.
Ләйлә бұл амалды.
Көзіне Құдай үшін
қарайын деп,
қарайын деп,
Білген соң, жақын
барды, ол амалды.
барды, ол амалды.
Деді де көрсетеді
міне көзім,
міне көзім,
Қараңыз айла
қылып айтқан сөзін:
қылып айтқан сөзін:
«Соқырмын, түзу
тұрмай жығыламын,
тұрмай жығыламын,
Беліңнен ұстат, -
дейді,- мықтап өзің».
дейді,- мықтап өзің».
Амалмен аш
белінен алды оралып,
белінен алды оралып,
Жығылды шыдай
алмай Ләйлә талып.
алмай Ләйлә талып.
Іштегі
ғашықтықтың қызуы өтіп,
ғашықтықтың қызуы өтіп,
Ләйләнің бара
жатыр үсті жанып.
жатыр үсті жанып.
Жүгірді көрген
жандар тұра сала,
жандар тұра сала,
Соқырды Зәйіт
кетті сүйреп ала.
кетті сүйреп ала.
Ләйләні өз үйіне
алып барды,
алып барды,
Әр жері
көйлегінің күйген шала.
көйлегінің күйген шала.
Ақылын жиып алды
біраз тұрып,
біраз тұрып,
Бұған да айла
тапты ойлап жүріп:
тапты ойлап жүріп:
«Салулы
қалтамдағы сіреңкені
қалтамдағы сіреңкені
Жандырды-ау әлгі
соқыр қақтықтырып».
соқыр қақтықтырып».
Әр жерін
денесінің жалын шарпып,
денесінің жалын шарпып,
Күн сайын іштегі
дерт барады артып.
дерт барады артып.
Жүре алмай
бұрынғыдай түрегеліп,
бұрынғыдай түрегеліп,
Біржола жатып
алды төсек тартып.
алды төсек тартып.
Мәжнүнді оңашаға
алып келді,
алып келді,
Ләйліден айрылдым
деп налып келді.
деп налып келді.
Жарының садақа
деп берген хатын
деп берген хатын
Аулақта
қалтасынан алып көрді.
қалтасынан алып көрді.
Бір жүзік, екі
бөлек салған хаты,
бөлек салған хаты,
Біреуі - Ебнсалам
аманаты,
аманаты,
Біреуін - өз
қолымен Ләйлә жазған,
қолымен Ләйлә жазған,
Қоштасып ғашығына
айтқан даты.
айтқан даты.
Бұл өлең қызық
емес көрер көзге,
емес көрер көзге,
Сырты мұз, іші
жалын, мағынасы өзге.
жалын, мағынасы өзге.
Жамағат құлақ
салмай, ойыңды сал,
салмай, ойыңды сал,
Ләйләнің
хатындағы мынау сөзге:
хатындағы мынау сөзге:
«Қарағым! Екі
хаттың бірі аманат,
хаттың бірі аманат,
Өзіңе сәлем айтты
неше қабат.
неше қабат.
Іші дерт, уағдасы
берік бір сорлы еді,
берік бір сорлы еді,
Байғұстың қатесін
кеш, қыл мархамат.
кеш, қыл мархамат.
Өзімнің екінші
хат - жазған хатым,
хат - жазған хатым,
Қоштасқан біржолата
мінажатым.
мінажатым.
Көзіңнен
айналайын, жылай көрме,
айналайын, жылай көрме,
Мен кетсем, қалды
өзіңде махаббатым.
өзіңде махаббатым.
Қарағым, жерім
қиын, келе алмайсың,
қиын, келе алмайсың,
Бір келіп
тілегімді бере алмайсың.
тілегімді бере алмайсың.
Бұрынғы көп
сөзінің бірі деме,
сөзінің бірі деме,
Мұнан соң дүниеде
көре алмайсың.
көре алмайсың.
Демеуші ем,
қалқам, сені күйгізейін,
қалқам, сені күйгізейін,
Деуші едім күнде
саған сүйгізейін.
саған сүйгізейін.
Денеңе денем тисе
жана бердім,
жана бердім,
Өлген соң
құшақтатып тигізейін.
құшақтатып тигізейін.
Ғашыққа сендей
шыдап жүре алмадым,
шыдап жүре алмадым,
Қойныңа, арманым
сол, кіре алмадым.
сол, кіре алмадым.
Қайтейін атым
әйел, денем нәзік,
әйел, денем нәзік,
Еркектей қайрат
қылып тұра алмадым.
қылып тұра алмадым.
Сен жеңдің, мен
жеңілдім, бұрын өттім,
жеңілдім, бұрын өттім,
Жолыңа шыбын
жанды құрбан еттім.
жанды құрбан еттім.
Қолына сағынғанда
қарасын деп,
қарасын деп,
Белгіге жүзігімді
беріп кеттім.
беріп кеттім.
Артыңнан
түнеугіде біреу кетті,
түнеугіде біреу кетті,
Шаһардан шыға
бере саған жетті.
бере саған жетті.
Сол барған, енді
ойласам, Зәйіт екен,
ойласам, Зәйіт екен,
«Шошыма, мен
Зәйітпін» десе нетті.
Зәйітпін» десе нетті.
Сол жерде-ақ
аманатың бермес пе едім,
аманатың бермес пе едім,
Құшақтап жатып
сені өлмес пе едім.
сені өлмес пе едім.
Не өліп, не
қосылып сол арада
қосылып сол арада
Тағдырда не
жазылса көрмес пе едім?!
жазылса көрмес пе едім?!
Өкініп өткен іске
болмас пайда,
болмас пайда,
Зәйіттей іздесең
де жолдас қайда?
де жолдас қайда?
Жүзімді тірі
күнде бір көріп қал,
күнде бір көріп қал,
Бір айла табар
Зәйіт осындайда.
Зәйіт осындайда.
Баптанар жай
ойланып заман емес,
ойланып заман емес,
Кешіксең, мен
боламын аман емес.
боламын аман емес.
Зәйіттің сенен
гөрі есі дұрыс,
гөрі есі дұрыс,
Зейнепке қосылам
деп алаң емес.
деп алаң емес.
Зәйітке сәлемімді
айт, айла тапсын,
айт, айла тапсын,
Бір амал жолығуға
қылып бақсын.
қылып бақсын.
Шошимын жүрегімнің
соғысынан,
соғысынан,
Көре алмай,
аялдасаң, қалар-ақсың.
аялдасаң, қалар-ақсың.
Аман бол,
жолықпасаң, мұнан былай,
жолықпасаң, мұнан былай,
Бейісте қосылуға
жазсын Құдай!
жазсын Құдай!
Ішімді іштен туа
елжіретіп,
елжіретіп,
Еріткен сүйегімді
ғашығым-ай!
ғашығым-ай!
Мен үшін Мәжнүн
болды-ау Қайыс атың,
болды-ау Қайыс атың,
Өзгеден бөлек еді
махаббатың.
махаббатың.
Көзі - нұр,
көңілі майда, қарашығым,
көңілі майда, қарашығым,
Ішіңді
күйдірмесін жазған хатым.
күйдірмесін жазған хатым.
Мен үшін кезіп
кеттің айдалаға,
кеттің айдалаға,
Білмедім
кеткеніңді қай далаға.
кеткеніңді қай далаға.
Қарағым, ақыретте
табысайық,
табысайық,
Бұл өмір енді
қайтып айнала ма?
қайтып айнала ма?
Қарағым, аманатың
кетті менде,
кетті менде,
Сақтап кел
қарызымды бұзбай сен де.
қарызымды бұзбай сен де.
Иншалла,
кейінгіге жыр болармыз,
кейінгіге жыр болармыз,
Есіркер, дұға
қылар білген пенде.
қылар білген пенде.
Қарағым, басқа
жарға көзің салма,
жарға көзің салма,
Жалғанда опа бар
деп қапы қалма.
деп қапы қалма.
Біреуге аманатым
беріп кетіп,
беріп кетіп,
Бейісте қосыла
алмай сонда ұялма.
алмай сонда ұялма.
Жалғанда
білгеннен соң тұрмасымды,
білгеннен соң тұрмасымды,
Жолыңа қылдым
құрбан бір басымды.
құрбан бір басымды.
Әншейін үлгі
болсын деп айтамын,
болсын деп айтамын,
Білемін жанға
мойын бұрмасыңды.
мойын бұрмасыңды.
Мен үшін
тентіредің, Меке бардың,
тентіредің, Меке бардың,
Құдайдан ауыр
науқас сұрап алдың.
науқас сұрап алдың.
Әншейін шала
ғашық жаманша өлмей,
ғашық жаманша өлмей,
Белгі боп
кейінгіге мирас қалдың.
кейінгіге мирас қалдың.
Кім қылар біздің
қылған ісімізді,
қылған ісімізді,
Жаратқан өзгеден
жат ішімізді.
жат ішімізді.
Ғашықтың әулиесі
деп-ақ айтар,
деп-ақ айтар,
Артқылар көрмесе
де түсімізді.
де түсімізді.
Келіп жүр
өлсем-дағы күмбезіме
өлсем-дағы күмбезіме
Көрінер мен
кеткен соң кім көзіңе?
кеткен соң кім көзіңе?
Өлген жоқ, мен
өлсем де, махаббатым,
өлсем де, махаббатым,
Кетіп тұр
амандасып күнде өзіме.
амандасып күнде өзіме.
Кеш, қалқам! Әйел
едім, нашар едім,
едім, нашар едім,
Мауқыңды, тірі
болсам, басар едім.
болсам, басар едім.
Зарланып қабіріме
келіп тұрсаң,
келіп тұрсаң,
Қойнымды әлім
келсе ашар едім.
келсе ашар едім.
Құдая, қосылмадым
бұ жалғанда,
бұ жалғанда,
Болады мен
сықылды кім арманда.
сықылды кім арманда.
Қақ жарып
қабірімді жібергейсің,
қабірімді жібергейсің,
Басыма келіп
Мәжнүн зарлағанда.
Мәжнүн зарлағанда.
Қарағым! Мен өлді
деп қайғы жеме,
деп қайғы жеме,
Білемісің, жан
өлмейді, өлер дене.
өлмейді, өлер дене.
Келгенде амандаса
бейітіме,
бейітіме,
Сөзіңді айт
тірідегі, өлді деме.
тірідегі, өлді деме.
Құр денем білмесе
де, жаным білсін,
де, жаным білсін,
Жанына
өлгендердің мәлім қылсын.
өлгендердің мәлім қылсын.
Сен де өліп,
жаным жанға қосылғанша,
жаным жанға қосылғанша,
Сағынбай
дауысыңды сезіп жүрсін.
дауысыңды сезіп жүрсін.
Қарағым, жаза
берсем, жандырармын,
берсем, жандырармын,
Дертіңді
ауырлатып қалдырармын.
ауырлатып қалдырармын.
Жылама, құдай
қосса, қияметте
қосса, қияметте
Құшақтап
құмарыңды қандырармын».
құмарыңды қандырармын».
Мәжнүнге қиын
тиді хатты оқыған,
тиді хатты оқыған,
Отырды шыға
жаздап құр шыбын жан.
жаздап құр шыбын жан.
Көзінен жас
орнына қан сорғалап,
орнына қан сорғалап,
Қағаздың беті
болды қып-қызыл қан.
болды қып-қызыл қан.
Қараңыз ғашығына
ауған ниетін,
ауған ниетін,
Махаббат билеген
жан қандай шетін.
жан қандай шетін.
Егіліп етбетінен
жата қалды,
жата қалды,
Бетіне басып алып
хаттың бетін.
хаттың бетін.
«Кеттің, - деп, -
неге тастап мені қиып»,
неге тастап мені қиып»,
Алады анда-санда
хаттан сүйіп.
хаттан сүйіп.
Мәжнүнді Зәйіт
келіп құшақтайды,
келіп құшақтайды,
Көзінің о да ала
алмай жасын тыйып.
алмай жасын тыйып.
Ол-дағы ақылынан
кетті адасып,
кетті адасып,
Жүрегін ескі
дерті қайта басып.
дерті қайта басып.
Болса да жаны
темір шыдата ма,
темір шыдата ма,
Қоштасып жазылған
хат амандасып.
хат амандасып.
Көтерді есін жиып
Зәйіт басын,
Зәйіт басын,
Жек көрді хат
сөзінің мағынасын.
сөзінің мағынасын.
Мәжнүнді уатуға
сөз айтады:
сөз айтады:
«Ғашығың тірі,
неге зарланасың?
неге зарланасың?
Хатында «бір
жолық» деп айтқан жоқ па,
жолық» деп айтқан жоқ па,
Бастама жаман
ырым, әзір тоқта.
ырым, әзір тоқта.
Онан да жолығуға
қам қылайық,
қам қылайық,
Ұмтылма күні
бұрын құрулы оққа.
бұрын құрулы оққа.
Бос оймен не
қыласың босқа еңіреп,
қыласың босқа еңіреп,
Кеттің деп неге
тастап зарладың кеп.
тастап зарладың кеп.
Өлмеген оны өлді
деп өзің өлсең,
деп өзің өлсең,
О да айтса не дер
едің тастадың деп.
едің тастадың деп.
Хатынан тірі
екені байқалады,
екені байқалады,
Оның да көңілі
өзіңдей шайқалады.
өзіңдей шайқалады.
Сендерде ғашық
оты аз ғана ма,
оты аз ғана ма,
Қалайша өлмеймін
деп айта алады?
деп айта алады?
Нана тұр, Құдай
үшін, бұл сөзіме,
үшін, бұл сөзіме,
Белгілі менің
жайым болды өзіңе.
жайым болды өзіңе.
Кеудемде жаным
болса бір қосайын,
болса бір қосайын,
Жарыңды
көрсетемін бір көзіңе.
көрсетемін бір көзіңе.
Әуелі мен келейін
онда барып,
онда барып,
Онан соң барамыз
ғой қайта салып.
ғой қайта салып.
Жолықпақ уағдамен
жер дайындап,
жер дайындап,
Құмарды бір
басалық оңаша алып».
басалық оңаша алып».
Соны айтып Зәйіт
кетті шаһар жаққа,
кетті шаһар жаққа,
Ләйләға тірі
болса жолықпаққа.
болса жолықпаққа.
Үміттің қауіп
пенен арасында,
пенен арасында,
Теңселіп Мәжнүн
отыр сандалақта:
отыр сандалақта:
«Тірі ме, өлі ме
екен, көремін бе,
екен, көремін бе,
Жолығып аманатын
беремін бе?
беремін бе?
Келгенше қайта
хабар шыдай алмай,
хабар шыдай алмай,
Ләйләні бір көре
алмай өлемін бе?»
алмай өлемін бе?»
Ойлашы осы кезде
Мәжнүн қандай? -
Мәжнүн қандай? -
Жанып тұр тұла
бойын өрт алғандай,
бойын өрт алғандай,
Қолымен басын
сүйеп сұп-сұр болып,
сүйеп сұп-сұр болып,
Өзінің барлығын
да байқай алмай.
да байқай алмай.
Жоғалар дем алысы
мүлде сарқып,
мүлде сарқып,
Маңайын «уһ»
дегенде жалын шарпып.
дегенде жалын шарпып.
Өзегі үзілгенше
өксігенде,
өксігенде,
Лебізін ала алмайды
қайта тартып.
қайта тартып.
Мөлдіреп екі көзі
көкке қарап,
көкке қарап,
Білмеймін қай
тілекті қылды талап.
тілекті қылды талап.
«Ләйлә» деп әлі
келсе бір айтады,
келсе бір айтады,
Бетінде қанды
жасы тұр сорғалап.
жасы тұр сорғалап.
Кей-кейде
тірілгендей, өліп кетіп,
тірілгендей, өліп кетіп,
Көтерер қайта
басын қалт-құлт етіп.
басын қалт-құлт етіп.
Суретін
келістіріп айта алмадым,
келістіріп айта алмадым,
Қолымды жылы
жүрек дірілдетіп.
жүрек дірілдетіп.
Көңіліңе түсірдім
бе шын келбетін,
бе шын келбетін,
Мұндайды
келістірмек тіпті шетін.
келістірмек тіпті шетін.
Оқыса бір
художник бұл сөзімді,
художник бұл сөзімді,
Бұлжытпай салар
еді-ау дәл суретін.
еді-ау дәл суретін.
Жігіттер, кімді
аяйсың мұны аямай,
аяйсың мұны аямай,
Шыдайды ол
ғарыпты кім аямай?
ғарыпты кім аямай?
Жүрегім,
махаббатым тоқтатпайды,
махаббатым тоқтатпайды,
Жазайын
десем-дағы тым аямай.
десем-дағы тым аямай.
Біржола өлсе,
әйтеуір, жұмыс бітті,
әйтеуір, жұмыс бітті,
Бұл Мәжнүн екі
өлімнің бірін күтті.
өлімнің бірін күтті.
Зәйіт кеп бір
хабарын бергенінше,
хабарын бергенінше,
Болар ма мұнан
қиын уақыт тіпті?
қиын уақыт тіпті?
Болсаң да шыдар
ма едің қандай батыр,
ма едің қандай батыр,
Осындай күйде
болды Мәжнүн пақыр.
болды Мәжнүн пақыр.
Өлі емес, тірі
емес боп отырғанда,
емес боп отырғанда,
Бір адам шәһар
жақтан келе жатыр.
жақтан келе жатыр.
Бір тұрып, бір
отырды келгенінше,
отырды келгенінше,
Хабарын не де
болса бергенінше.
болса бергенінше.
Қайғыдан өмірінде
бір босамай,
бір босамай,
Қайран жас қаңғып
өтті-ау өлгенінше!
өтті-ау өлгенінше!
Зәйіт те жай
басады, ентелемей,
басады, ентелемей,
Не тірі, не
болмаса өлді демей.
болмаса өлді демей.
Мәжнүнге түсі
суық көрінеді,
суық көрінеді,
Намасын алып
келген періштедей.
келген періштедей.
«Ей, Зәйіт,
қандай хабар алып келдің,
қандай хабар алып келдің,
Сұрланып, қаның
қашып нағып келдің.
қашып нағып келдің.
Шынын айт, азар
болса өлген шығар,
болса өлген шығар,
«Тірі» деп болмай
іздеп барып келдің.
іздеп барып келдің.
Жолдасым,
көргеніңді бұрып айтпа,
көргеніңді бұрып айтпа,
Мені аяп
ет-жүрегің жылып айтпа.
ет-жүрегің жылып айтпа.
Жүзіңде
ғашығымның өлімі тұр,
ғашығымның өлімі тұр,
Құрбымсың, маған
айла қылып айтпа!»
айла қылып айтпа!»
«Ғашығың, - деді,
- аман, маған нансаң,
- аман, маған нансаң,
Жалған деп амалым
не нанбай қалсаң?
не нанбай қалсаң?
Күні ертең
жолығуға сөз байладым,
жолығуға сөз байладым,
Бақшада жолығасың,
кешке барсаң.
кешке барсаң.
Біз барып
отырмақпыз зияратқа,
отырмақпыз зияратқа,
Бақша бар оған
жақын шәһар жақта.
жақын шәһар жақта.
Ымыртта Ләйлә
келмек бақшасына,
келмек бақшасына,
Сол жерде уағда
қылды жолықпаққа».
қылды жолықпаққа».
Нандырды не қылса
да жылы сөзбен,
да жылы сөзбен,
Ғашығы
тірілгендей күдер үзген.
тірілгендей күдер үзген.
Отырды таң
атқанша азар шыдап,
атқанша азар шыдап,
Қан ағып жас
орнына екі көзден.
орнына екі көзден.
Бейнетті рахат
десіп ғашық жарға,
десіп ғашық жарға,
Тегінде, шыны да
сол байқағанға.
сол байқағанға.
Зейнеппен
жүргендегі жайын айтып,
жүргендегі жайын айтып,
Ермек қып Зәйіт
отыр ұзақ таңға.
отыр ұзақ таңға.
Бұл Мәжнүн тұра
тұрсын таңды күтіп,
тұрсын таңды күтіп,
Кетпелік Ләйләні
де тіпті ұмытып.
де тіпті ұмытып.
Бағана төсек
тартып жатты деп ек,
тартып жатты деп ек,
Салмақты болып
дерті қайғы жұтып.
дерті қайғы жұтып.
Ол Ләйлә күннен
күнге нашарланды,
күнге нашарланды,
¥йқы жоқ,
тыныштық жоқ, астан қалды.
тыныштық жоқ, астан қалды.
Бір сұмдық
денесінен сезді-дағы,
денесінен сезді-дағы,
Шақырып
ата-анасын қасына алды:
ата-анасын қасына алды:
«Ата-анам, бір
сөзім бар сіздерге айтар,
сөзім бар сіздерге айтар,
Өмірін ажалдының
кім ұзайтар?
кім ұзайтар?
Кетейін амандасып
сырымды ашып,
сырымды ашып,
Жалғаннан уақыт
жетті енді қайтар.
жетті енді қайтар.
Жыбырлап сорлы
жүрек қайта соқты,
жүрек қайта соқты,
Болмаңыз іздеп
әуре кеткен жоқты.
әуре кеткен жоқты.
Мәжнүнге туа сала
ғашық едім,
ғашық едім,
Мінекей болдым
соған айтқан тоқты.
соған айтқан тоқты.
Жасымда-ақ
шыдамаппын оны көрмей,
шыдамаппын оны көрмей,
Қойдыңдар көре
тұра мені бермей.
тұра мені бермей.
Бұл сізді
табалаған сөзім емес,
табалаған сөзім емес,
Тағдыр сол,
қалған шығар жөні келмей.
қалған шығар жөні келмей.
Енді мен сыр
айтуға ұялмаймын,
айтуға ұялмаймын,
Айтпауға
жүрегімді тыя алмаймын.
жүрегімді тыя алмаймын.
Тіріден өлі кісі
ұяла ма,
ұяла ма,
Әйтеуір дүниеде
тұра алмаймын.
тұра алмаймын.
Жастықпен
болғамын жоқ жүре ғашық,
болғамын жоқ жүре ғашық,
Кетпедім тым
болмаса мауқым басып.
болмаса мауқым басып.
Шыдамай бір
құшақтап сүйемін деп,
құшақтап сүйемін деп,
Өртенді өне бойым
дертім асып.
дертім асып.
Күйеуге бермей
және қоймадыңдар,
және қоймадыңдар,
Той қылып, жұртты
жиып ойнадыңдар.
жиып ойнадыңдар.
Сен бердің,
Тәңірім бермей сақтап қалды,
Тәңірім бермей сақтап қалды,
Алды деп Ебнсәләм
ойладыңдар.
ойладыңдар.
Хаты бар малын
сізге берген хаттап,
сізге берген хаттап,
Сырының сонда
жазған бәрін даттап.
жазған бәрін даттап.
Өзімді жүзім
түгіл бір көре алмай,
түгіл бір көре алмай,
Сонан да қалып
еді Құдай сақтап.
еді Құдай сақтап.
Мәжнүннің жанында
бар жазған хаты,
бар жазған хаты,
Шықты құр алды
деген жаман аты.
деген жаман аты.
Сарғайып
құсаменен өліп кетті,
құсаменен өліп кетті,
Оның да менде
болып махаббаты.
болып махаббаты.
Мәжнүнге жас
күнімнен бас ұрушы ем,
күнімнен бас ұрушы ем,
Ұйқымды бір сол
үшін қашырушы ем.
үшін қашырушы ем.
Өлгенін Ебнсәләм
сылтау етіп,
сылтау етіп,
Дертімді онан
бұрын жасырушы ем.
бұрын жасырушы ем.
Ата-анам, мен
өлемін, сен қаласың,
өлемін, сен қаласың,
Айрылып жалғыз
қыздан сандаласың.
қыздан сандаласың.
Өлімге таянғанда
талып кетсем,
талып кетсем,
Бетімнен сүйемін
деп қамданасың.
деп қамданасың.
Бетімнен, етімнен
де сүймеңіздер,
де сүймеңіздер,
Біреудің ғашығына
тимеңіздер.
тимеңіздер.
Денемнің
өлсем-дағы оты сөнбес,
өлсем-дағы оты сөнбес,
Жалынды сүйемін
деп күймеңіздер.
деп күймеңіздер.
Десеңіз жанға
өлшеген жалғыз балам,
өлшеген жалғыз балам,
Кешіңдер
қарызыңды, ата-анам!
қарызыңды, ата-анам!
Тілегім - өлерімде
сүйме мені,
сүйме мені,
Мәжнүннен басқа
жанға тәнім арам.
жанға тәнім арам.
Қиянат
қылмаңыздар Мәжнүн жасқа,
қылмаңыздар Мәжнүн жасқа,
Мен үшін қаңғырды
ғой тау мен тасқа.
ғой тау мен тасқа.
Баршасын дүниенің
қылды талақ,
қылды талақ,
Жалғанның несін
алды менен басқа!
алды менен басқа!
Өлген соң
қабіріме Мәжнүн келер,
қабіріме Мәжнүн келер,
Маңымнан аулақ
кетсін онда өзгелер.
кетсін онда өзгелер.
Жетпей ме
тірілікте бермегенің,
тірілікте бермегенің,
Денемді тым
болмаса оңаша бер.
болмаса оңаша бер.
Басымда
зарланғанда Мәжнүн келіп,
зарланғанда Мәжнүн келіп,
Шыға тұр
қабірімді оған беріп.
қабірімді оған беріп.
Күйеуің
қызыңменен қосылғанда,
қызыңменен қосылғанда,
Тұрғаның ұят
болар көзің көріп.
болар көзің көріп.
Ол кірер
қабірімді ашып қойыныма,
қабірімді ашып қойыныма,
Айқасып салар қолын
мойыныма.
мойыныма.
Болса да ол
киімшең, мен жалаңаш,
киімшең, мен жалаңаш,
Ұнай ма қарағаның
ойыныма.
ойыныма.
Лақатты кеңдеу
қазғыз сол сиярлық,
қазғыз сол сиярлық,
Қылмасын
екеуімізге қабір тарлық.
екеуімізге қабір тарлық.
Мәжнүнмен бір
бейітте қосылуға,
бейітте қосылуға,
Құдайдан,
иншалла, болар жарлық,
иншалла, болар жарлық,
Бұлжымай осы
сөзім келер анық,
сөзім келер анық,
Болса да сізге
күмән, маған қанық.
күмән, маған қанық.
Қабірге кіріп
өлсе, қозғамаңыз,
өлсе, қозғамаңыз,
Сыртынан жаназа
оқып қайтсын халық.
оқып қайтсын халық.
Мәжнүнге хат
жазғамын мұнан бұрын,
жазғамын мұнан бұрын,
Қоштасқан сол
хатта бар барша сырым.
хатта бар барша сырым.
Көрсеңіз, үш
қайтара сәлемімді айт,
қайтара сәлемімді айт,
Аласарт
жастығымды енді ақырын».
жастығымды енді ақырын».
Әкесі уағда берді:
«Ұнадым, - деп,
«Ұнадым, - деп,
Қарағым
айтқанынды қыламын», - деп.
айтқанынды қыламын», - деп.
«Қош, - деді,
иман айтып көзін жұмды,-
иман айтып көзін жұмды,-
Сөйлеуге
бағанадан шыдадым деп», -деп.
бағанадан шыдадым деп», -деп.
Болғанын бір
сұмдықтың көзі көрді,
сұмдықтың көзі көрді,
Ойбайлап
ата-анасы жылай берді.
ата-анасы жылай берді.
«Мәжнүн!» деп жан
шығарда үш айтты да,
шығарда үш айтты да,
Жалғаннан Ләйлә
сүйтіп жөнелді енді.
сүйтіп жөнелді енді.
Немене
айтып-айтпай, дүние шолақ,
айтып-айтпай, дүние шолақ,
Адамның осы
жүрген бәрі - қонақ.
жүрген бәрі - қонақ.
Еріткен тас
жүректі қайран Ләйлә,
жүректі қайран Ләйлә,
Алды-арты
өмірінің болды сол-ақ.
өмірінің болды сол-ақ.
Есіркеп елі-жұрты
көп жылады,
көп жылады,
Ләйлә үшін қатты
уайым жеп жылады.
уайым жеп жылады.
«Мәжнүнге
сұрағанда бермей қалған -
сұрағанда бермей қалған -
Обалы әкесіне»
деп жылады.
деп жылады.
Арулап ертең
түсте жаназалап,
түсте жаназалап,
Қабірге алып
жүрді солай қарап.
жүрді солай қарап.
Ішіне бір
күмбездің қойды-дағы,
күмбездің қойды-дағы,
Сандықтап мәрмәр
таспен қойды қалап.
таспен қойды қалап.
Сіздерден білген
сөзді аянбалық,
сөзді аянбалық,
Бұл бітті, Мәжнүн
жаққа аяңдалық.
жаққа аяңдалық.
«Бақшада жолығам»
деп күтіп еді,
деп күтіп еді,
Біз енді соның
жайын баяндалық.
жайын баяндалық.
Отырды таңды
күтіп талай заман,
күтіп талай заман,
Күн шығып,
жақындады түске таман.
жақындады түске таман.
Айналып әңгімеге
отырғанда,
отырғанда,
Бұзылды Мәжнүн
өңі тіпті жаман.
өңі тіпті жаман.
Қадалды сұп-сұр
болып көкке қарап,
болып көкке қарап,
Зәйіт жүр не
болды деп жанасалап.
болды деп жанасалап.
«Ләйләнің жаны
келіп шақырып тұр,
келіп шақырып тұр,
Қасында бірталай
жан жүр анталап.
жан жүр анталап.
Зәйіт-ау, Ләйлә
саған кез келді ме,
саған кез келді ме,
Шынымен мені
тастап жөнелді ме?
тастап жөнелді ме?
Ләйләнің өткеніне
көзім жетті,
көзім жетті,
Дұрыс айт, кеше
өлді ме, жаңа өлді ме?»
өлді ме, жаңа өлді ме?»
«Қарағым, - деді
Зәйіт, - кеше кеткен,
Зәйіт, - кеше кеткен,
Кезімде өткен
екен жаңа жеткен.
екен жаңа жеткен.
Болған соң әбден
қойып айтайын деп,
қойып айтайын деп,
Мен сізден
жасырып ем со себептен.
жасырып ем со себептен.
Кеше айтсам
кешікпейсің, тез барасың,
кешікпейсің, тез барасың,
Ләйләні өліп
жатқан бас саласың.
жатқан бас саласың.
Құшақтап өліп
кетер деп ойладым,
кетер деп ойладым,
Өлімге онсыз-дағы
қасқарасың».
қасқарасың».
«Зәйіт-ау! Енді
отырмыз кімге айналып,
отырмыз кімге айналып,
Мен тірі жүре
алам ба онан қалып?
алам ба онан қалып?
Жүр-жүрлеп жаны
келіп шақырып тұр,
келіп шақырып тұр,
Қабірін тура
көрсет тез апарып».
көрсет тез апарып».
Тоқтамай соны
айтты да кетіп қалды,
айтты да кетіп қалды,
Ләйләнің бейітіне
жетіп барды.
жетіп барды.
Түлкі алған қыран
бүркіт сықылданып,
бүркіт сықылданып,
Құшақтап қу моланы
жатып алды:
жатып алды:
«Қарағым! Неге
кеттің ала кетпей,
кеттің ала кетпей,
Қор болып
мұратыма қалдым жетпей.
мұратыма қалдым жетпей.
Сен үшін тыным
алмай үш жыл жандым,
алмай үш жыл жандым,
Артыңа тастап
кеттің рахым етпей!
кеттің рахым етпей!
Қарағым! Мен
өлген соң неге өлмедің,
өлген соң неге өлмедің,
Білесің, бір сен
үшін не көрмедім.
үшін не көрмедім.
Жаныңнан жанымды
артық көргенім жоқ,
артық көргенім жоқ,
Тартайын
бейнетіңді деп өлмедім.
бейнетіңді деп өлмедім.
Сөзіңе не де
болса көнбес пе едім,
болса көнбес пе едім,
Жанымды сұрасаң
да бермес пе едім?
да бермес пе едім?
Көзімше ең
болмаса өлсең нетті,
болмаса өлсең нетті,
Құшақтап жатып
сені өлмес пе едім!
сені өлмес пе едім!
Ғашығым, неге
кеттің мені тастап,
кеттің мені тастап,
Шақырып алып
келді жаның бастап.
келді жаның бастап.
Қабірдің астында
сен, үстінде мен,
сен, үстінде мен,
Қосылмай өлейін
мен мола жастап!
мен мола жастап!
Қалқам-ай! Қайта
тұрып, жүремісің,
тұрып, жүремісің,
Қабірге мені де
ала кіремісің?
ала кіремісің?
«Өлген соң
тигізейін денемді», - деп,
тигізейін денемді», - деп,
Хатыңда
жазғаныңды білемісің?
жазғаныңды білемісің?
Өлсең де келгенім
жоқ қашайын деп,
жоқ қашайын деп,
Мауқымды келіп
тұрмын басайын деп.
тұрмын басайын деп.
Хатыңда
алдамасаң, тағы айтқансың,
алдамасаң, тағы айтқансың,
«Сен келсең,
қойынымды ашайын», - деп.
қойынымды ашайын», - деп.
Сен кеттің, тірі
қалдым, ұлғайды арман,
қалдым, ұлғайды арман,
Айрылып сорлы
болдым ғашық жардан.
болдым ғашық жардан.
Айтқаның қате
болып көріп пе еді,
болып көріп пе еді,
Өлген соң бола ма
енді сөзің жалған.
енді сөзің жалған.
«Тіліңнен сорғыз»
дедің, бермедім бе,
дедің, бермедім бе,
Жеріңе
уағдаласқан келмедім бе.
уағдаласқан келмедім бе.
Қарызым мойыныңда
кеткен жоқ па,
кеткен жоқ па,
Жүзіңді шыныменен
көрмедім бе?
көрмедім бе?
Деме сен «өліп
қалдым, сен менен қаш»,
қалдым, сен менен қаш»,
Айтқаның рас
болса, қабіріңді аш!
болса, қабіріңді аш!
Жаталық бір
орында құшақтасып,
орында құшақтасып,
Болсақ та мен киімшең,
сен жалаңаш».
сен жалаңаш».
Жіберді сол
қабірді тәңірім жарып,
қабірді тәңірім жарып,
Ләйләні құшақтады
Мәжнүн барып.
Мәжнүн барып.
Қайтадан қалыбына
түсті сандық,
түсті сандық,
Қосылды осылайша
екі ғарып.
екі ғарып.
Қабірдің
Зәйіт-тағы басында еді,
Зәйіт-тағы басында еді,
Кете алмай
жолдасының қасында еді.
жолдасының қасында еді.
Жалғаннан сөйтіп
өтті Ләйлә, Мәжнүн,
өтті Ләйлә, Мәжнүн,
Сол жылы дәл он
алты жасында еді.
алты жасында еді.
Сыртынан жаназа
оқып халқы кетті,
оқып халқы кетті,
Бұл өлім талай
жанды еңіретті.
жанды еңіретті.
Аямай ажал шіркін
кімді алмайды,
кімді алмайды,
Ол түгіл
пайғамбарға қаза жетті.
пайғамбарға қаза жетті.
Зәйіт пен Ләйлә,
Мәжнүн, ата-анасы
Мәжнүн, ата-анасы
Зарлаумен сонда
тұрып өтті жасы.
тұрып өтті жасы.
Мәжнүнді асыраған
сорлы кемпір,
сорлы кемпір,
Оның да сол арада
бітті жасы.
бітті жасы.
Жігіттер, ендігі
сөз - менің сөзім,
сөз - менің сөзім,
Мәжнүннен аз-ақ
кейін көрген күнім.
кейін көрген күнім.
Мен ондай қызға
ғашық болмасам да,
ғашық болмасам да,
Ғарыппын дерті
қалың, шын осыным.
қалың, шын осыным.
Іздеген ғашық
болып бес нәрсем бар,
болып бес нәрсем бар,
Берейін атын атап,
ұқсаңыздар:
ұқсаңыздар:
Махаббат, ғаделет
пен таза жүрек,
пен таза жүрек,
Бостандық, терең
ғылым,- міне, осылар.
ғылым,- міне, осылар.
Жарамас сөз ұғуға
сыртқы құлақ,
сыртқы құлақ,
Іштегі құлағыңмен
тыңда, шырақ!
тыңда, шырақ!
Бұлар жоқ дүниеде
деп ойлама,
деп ойлама,
Қазақта ол бесеуі
болмас бірақ.
болмас бірақ.
Ол қайдан
табылсын деп ойыңа алма.
табылсын деп ойыңа алма.
Елде жоқ нәрсе
ғой деп айта салма.
ғой деп айта салма.
Ақылға мүмкін
істің бәрі мәужіт,
істің бәрі мәужіт,
Өлгенше ізденіп
бақ, қапы қалма.
бақ, қапы қалма.
Махаббат бұрын
өлді, мен тірімін,
өлді, мен тірімін,
Көп иттің жұлып
жүрген жемтігімін.
жүрген жемтігімін.
Баста бақ, қолда
дәулет болса-дағы,
дәулет болса-дағы,
Осы елдің, өз
ойымша, кемтігімін.
ойымша, кемтігімін.
Ақ жүрек, ғаделетке
қолым жетпей,
қолым жетпей,
Қу жаным қуарып
жүр өліп кетпей.
жүр өліп кетпей.
Ішінде көп
арамның жүргенімше,
арамның жүргенімше,
Құдайым тез алса
екен тентіретпей!
екен тентіретпей!
Дегенім «қол
жетпейді» ақым емес,
жетпейді» ақым емес,
Жорысаң сөзімді
олай, мақұл емес.
олай, мақұл емес.
Таппадым таза
жүрек, арманым - сол.
жүрек, арманым - сол.
Адалға елі-жұртым
жақын емес.
жақын емес.
Қазақта қайдан
болсын терең ғылым,
болсын терең ғылым,
Түбі арам айла
қуған өңкей жылым.
қуған өңкей жылым.
Іздеген бес
ісімнің бірін таппай,
ісімнің бірін таппай,
Не болды қайғы
болмай көрген күнім?
болмай көрген күнім?
Өзім де тап
баспаймын ғаделетке,
баспаймын ғаделетке,
Ұрғызбай кетейін
деп көп жендетке.
деп көп жендетке.
Сонымен өз
бойымды арамдадым,
бойымды арамдадым,
Айтарлық емің бар
ма мұндай дертке?
ма мұндай дертке?
Құбылдым,
құйқылжыдым, шатып бақтым,
құйқылжыдым, шатып бақтым,
Бір мезгіл
білмегенсіп жатып бақтым.
білмегенсіп жатып бақтым.
Шыдатпай
шымбайыма батырған соң,
шымбайыма батырған соң,
Ол атса, мен де
оларды атып бақтым.
оларды атып бақтым.
Жынданды бәрі
бірдей барған сайын,
бірдей барған сайын,
Тереңге кете
берді салған сайын.
берді салған сайын.
Көңілім дүниеден
суи берді,
суи берді,
Халқымнан күдер
үзіп қалған сайын.
үзіп қалған сайын.
Алған жоқ ешкім
жеңіп өзімді әлі,
жеңіп өзімді әлі,
Кеткен соң не
қылайын елдің сәні.
қылайын елдің сәні.
Махаббат, жылы
жүрек, ақ пейіл жоқ,
жүрек, ақ пейіл жоқ,
Құрысын мені
бүйтіп «хан» қойғаны.
бүйтіп «хан» қойғаны.
Мәжнүннен менің
дертім болды қалай?
дертім болды қалай?
Басымда бар емес пе
қайғым талай?
қайғым талай?
Мал емес, мансап
емес - іздегенім,
емес - іздегенім,
Жазылмас жара
берген Құдайым-ай!
берген Құдайым-ай!
Бостандық -
бойымдағы бір арманда,
бойымдағы бір арманда,
Өзімді-өзім билеп
жүре алғанда.
жүре алғанда.
Еріксіз не
сүйдіріп, не күйдірмей,
сүйдіріп, не күйдірмей,
Қоя ма қазақ
тыныш бұ жалғанда?
тыныш бұ жалғанда?
Не қулық, не
сұмдықпен жұмысым жоқ,
сұмдықпен жұмысым жоқ,
Алдаған айла
қылып бір ісім жоқ.
қылып бір ісім жоқ.
Арсызбен араны
ашық арпалысып,
ашық арпалысып,
Жалғанда тақатым
жоқ, тынысым жоқ,
жоқ, тынысым жоқ,
Басында Мәжнүн
болды барға ғашық,
болды барға ғашық,
Жолында бір
Ләйләнің жанталасып.
Ләйләнің жанталасып.
Мен сорлы жоққа
ғашық болып өттім,
ғашық болып өттім,
Менікі кеткен жоқ
па онан да асып?
па онан да асып?
Қазақта ғаделетті
ғалым бар ма?
ғалым бар ма?
Бұл күнде момын
жемтік залымдарға.
жемтік залымдарға.
Мұным не, жоққа
ғашық болғандығым,
ғашық болғандығым,
Мәжнүнше
зарламасқа халім бар ма?
зарламасқа халім бар ма?
Болса да сыртым
бүтін, ішім түтін,
бүтін, ішім түтін,
Үзеді тірі жаннан
кім үмітін.
кім үмітін.
Өлі деп есеп
қылсаң болар мені,
қылсаң болар мені,
Деуші едім
туысқанға «ерте күтін».
туысқанға «ерте күтін».
Мұнымды ескермеді
бірде-бірі,
бірде-бірі,
Қояды естиді де
оны құры.
оны құры.
Талайдан сөзім
анау, өзім мынау,
анау, өзім мынау,
Жүрер деп ойлайды
екен қанша тірі.
екен қанша тірі.
Ақ жүрек таба
алмадым елді шарлап,
алмадым елді шарлап,
«Халқым» деп
жабырқадым күнде зарлап.
жабырқадым күнде зарлап.
Ләйләнің қабіріне
барғандаймын,
барғандаймын,
Табамын мен де
қабір бір күн қармап.
қабір бір күн қармап.
Дертімді
асырмаңыз, бөгеңіздер,
асырмаңыз, бөгеңіздер,
«Мақтайды
өзін-өзі» демеңіздер!
өзін-өзі» демеңіздер!
Оны айтсаң,
сүйегімді кеміргенің,
сүйегімді кеміргенің,
Жемтікті иттен
қалған жемеңіздер.
қалған жемеңіздер.
Оның же, кімің
жесең жемтігімді,
жесең жемтігімді,
Тоймасаң, толтыра
бер кемтігіңді.
бер кемтігіңді.
Адамға адам еті
халал емес,
халал емес,
Өзің біл
ойламасаң ең түбіңді.
ойламасаң ең түбіңді.
Қуансаң етім
саған бұйырғанға,
саған бұйырғанға,
Қасқырша табандап
тарт сыдырғанда.
тарт сыдырғанда.
Мені жеп
тірілікте тоймасаң да,
тірілікте тоймасаң да,
Тоярсың көзіңе
құм құйылғанда.
құм құйылғанда.
Тағы жұт
қарыныңды томпайтпасам
қарыныңды томпайтпасам
Болмассың
біржолата шоңқайтпасам.
біржолата шоңқайтпасам.
Қыл көпір, тас
таразы құрылғанда,
таразы құрылғанда,
Аузым жоқ әзір
менің, сонда айтпасам!
менің, сонда айтпасам!
- 311 просмотров