Қашаған Күржіманұлы

Қашаған жасы жетпістен асқан шағында Шеркеш руының бір қыз ұзату тойына барады. Сақып дейтін жас ақын Қашағанға жол бермей, тойды өзі бастайды.

Берекет ақын өз үрім-бұтағының көптігін айтып, аз ата Қашағанды сыртынан қиянаттап, кемітіп жүреді. Бір күні Берекет Қашағанның тойда жырлап отырған жерінде кезігіп қалады.

Дастан            Әлеумет, барда арыным,            Айтқанын өткен кәрінің            Барынша айтып берелік,            Жеткізе алсақ сарынын.            Көзім көрген адамда            Абыл, Нұрым, Ақтаным,            Осылар еді тақтағым.            Осылай деп маған үйреткен            Тарихтың ескі ақпарын.            Қазақ бір деген ел едік,            Қайырлы халық атанған.            Үш қожаның* тұқымы            Өсіп-өнген қатардан:            Үйсін, Арғын, Алшын деп,            Үш жүз болып атанған.        ______________________        *Қазақ рулары Қыдырқожа, Нәд

                Дастан                     1.           Ноғайлының елінде,           Үшқиянның* жерінде,           Асанқайғы бас болып,           Қайғыменен өтсе де,           Нарынды тастап кетсе де,           Құтты екен бұл қоныс:           Баққан қойы бүркіттей,           Дулығасы үйген іскірттей.           Кәрі биесі жал алған,           Нарлары семіз қом алған,           Кәрі саулығы шайлаған,           Еркек қой мен тоқтысын                       Шаруасы ерте байлаған.                _______________________               *Еділ, Жайық, Маңғыстау ай

           (Қашаған ақын жырпаган дастан нұсқасы) Өткен заманда Ноғайлы дәуірінде Құрманбай деген бай болған екен. Өмірінің бойында ол кісіде ұл да, қыз да болмапты. Күндердің күнінде әйелі жүкті болып, ұл бала тауыпты. Баланың қуанышына үлкен той жасайды. Тойға қазақ-ноғайлы халқын түгел шақырады. Тойға тігілген үй мен келген адамның саны көп болады. Адам көп болғандықтан, көптің ішінде тентек пен теліден қауіптеніп, тойды басқару үшін Қырымның қырық батырын іздестіреді. Сұрастырғанда, олар әлі тойға келмеген екен.