Жүсіпбек Қорғасбек

   «Қазақ әдебиеті» газетінде Оралхан Бөкей бас редактор болып
тұрған кезде «Қазақ қандай халық?» деген тақырыпта сауалнама жарияладық.
Оқырманнан аткөпір хат келді, орынбасар болған соң оның бәрін мен екшеп
отырдым. Оралхан Бөкей өршіл адам болғанмен, затында иі жұмсақ, ал мен момын
болсам да қаттымын. Тұщы етіңе ащы таяқ тигендей қайқаң қақтырған хаттардың
«мұртын басайық» деді Орағаң, мен сол қалпы жариялағанды жөн көрдім. Орағаң,
байқаймын, «жастікі дұрыс шығар» деп, менің ырқыма салды. Ойланып=ойланып,

    «Қазанкөлдің суы тастай-ау, тастай, саусағыңды матырсаң,
мұздың ойығына тығып алғандай сұп-суық», - деп еді ауылдан келген ақеділ
Алмұқан ағамыз. Қазанкөлге баяғыда екі-үш рет барғаным есімде, терең шатқалда
бетіне күн түспей көгеріп жататын. Ақеділ дейтінім, ол кісі ауыл шетіне іліксең
болды, сарғыш өң, көкшіл көз, алпамса денесімен алдыңнан арсалаңдап,
апыра-жапыра сөйлеп шыға келетін. Сондағы айтатыны елдің сөзі, әйтпесе қайда,
құр даңғырлақ. Бірақ күшәла қосқан қымызы уытын бойыңа сіңіре, таңдайыңа

      Оның ең жақын досы әйелі емес еді, баласы да,
бауыры да емес. Ешқашан көңілін қалдырып көрмеген жан қимас жақын досы бар.
Серіктесіп көп жүрген дағдымен екеуі Сарқырамаға барған. Биік қапталда аяғы
тайып кетіп, ернеудегі бір түп көк аршаға табанын тіреп қалды. Досы дастархан
жайған аралықта бұл ұйқтап кетіп, сол көк аршаны түсінде көрді,- тағы да аяғы
тайып кетіп, табанын тіреп қалды. Ояна келсе көк арша бұта-бұта күйінде тас
ошақта бытырлап жанып жатыр екен. Досы ылдым-жылдым шауып әкеле қойыпты. Әлі мың

     Оның аты-жөні
аталғанда жиналған жұрт сілтідей тына қалып, кенет алақандарынан от шыға,
сатырлата қол соғып жіберді. Сәл күткенге шыдамай, қол соққандарын үзбестен,
бір-біріне еңкейе бұрылып, едел-жедел тіл қатысып қалып жатқандар да бар. Төр
жақтағылар да бір-бірін қостай бастарын шұлғысып, аяқ астынан мәз-майрам
болысты.  Олардың өздеріне-өздері сүйінген
бұл түрлерінен: «Біздің бұл шешіміміз қандай тамаша шықты, ә?!» - деген жазуды
айқын оқуға болар еді.

    Біздің ауылда қартаңдау бір момын кісі бар еді. Қашан көрсең де көзін жерден алмайды, басын бір көтермейді. Аяғының астына сүзіле қарап кетіп бара жатады. «Осы қайнағамыз алтын ине жоғалтқаннан сау ма?» − деп күлетін келіндері. Сол адам өмірінде ешкімге дауыс көтеріп сөйлеп көрмепті. Сөйтсе де туған-туыстары да, көршілері де оның айтқанын бұлжытпай орындайды екен. Адам таза болса, айналасы содан-ақ қаймығатын болса керек.