Бір байдың
Төрткөз, Мойнақ төбеттері,
Төрткөз, Мойнақ төбеттері,
Өздері, ит болса
да, әдепті еді.
да, әдепті еді.
Түнде үріп,
күндіз үрмей, жай жатататын
күндіз үрмей, жай жатататын
Болады әдепті
иттің әдеттері.
иттің әдеттері.
Түс мезгіл екі төбет тойып жатып,
Кемпір
наз-өкпелерін қойып жатып,
наз-өкпелерін қойып жатып,
Ас үйдің
алдындағы күн шуақта
алдындағы күн шуақта
Сөйлесті әр
нәрсенің басын шатып.
нәрсенің басын шатып.
Сөз қылды жақсылықты, жамандықты,
Жомарттық, мырзалық пен сараңдықты.
Достықтың, дұшпандықтың
жайын сөйлеп,
жайын сөйлеп,
Қолға алды
татулық пен араздықты.
татулық пен араздықты.
Тілмарсып сол уақытта айтты Мойнақ:
«Менсіз-ақ қара,
Терткөз, өзің ойлап.
Терткөз, өзің ойлап.
Дүниеде одан
артық не нәрсе бар -
артық не нәрсе бар -
Тұрғаннан татулықпен
күліп-ойнап?!
күліп-ойнап?!
Дос болсаң құшақтасып,
жанға балап,
жанға балап,
Сөз айтсаң
бір-біріңе «шырақ, қарақ»,
бір-біріңе «шырақ, қарақ»,
Алты күн
ашаршылық көрсең дағы,
ашаршылық көрсең дағы,
Жемесең бірің
жоқта бірің тамақ;
жоқта бірің тамақ;
Достың дос жұлдырмаса
жауға түгін,
жауға түгін,
Еш нәрсе айырмаса
ара-жігін,
ара-жігін,
Бірінің қабағына
бірі қарап,
бірі қарап,
Білмесе күннің
қалай өткендігін! -
қалай өткендігін! -
Не бар деп дүниеде мұнан артық,
Мен қалып бір
қиялға тұрмын бүгін.
қиялға тұрмын бүгін.
Жолдыаяқ, ақсақ Құтпан,
жаман Сарқұс,
жаман Сарқұс,
Солар да тату боп
жүр, біздер түгіл».
жүр, біздер түгіл».
Сөйледі маңызданып енді Төрткәз:
«Мойнеке, мұның
әбден айтарлық сөз.
әбден айтарлық сөз.
Тұрмайтын бір күн тату неміз бар деп,
Мен дағы ойлаушы едім осыны әр кез.
Не келіп, тірі жүрсең, не кетпейді,
Араз боп, екеуімізге не жетпейді?
Тамақ тоқ, өркені
өссін иеміздің!
өссін иеміздің!
Тыюсыз сөгіп-соқпай, құрметтейді.
Расын рас демей, танамыз ба,
Бір тәулік татулық
жоқ арамызда.
жоқ арамызда.
Тұрмайтын ренішке
сәл нәрсеге
сәл нәрсеге
Екеуіміз
таласамыз, барамыз да.
таласамыз, барамыз да.
Мұндай іс арасында болған емес,
Көз салсақ
бұрынғы өткен бабамызға.
бұрынғы өткен бабамызға.
Атаның жолын
қумай, лаққанда,
қумай, лаққанда,
Тура жол сонан
артық табамыз ба?».
артық табамыз ба?».
Бұл сөзге көңілденіп, Мойнақ тасты,
(Ол үлкен, онан
гөрі Төрткез жас-ты)
гөрі Төрткез жас-ты)
«Төрткөзім!»,
«Мойнекем!» деп бірін бірі,
«Мойнекем!» деп бірін бірі,
Дос болып, серт
айтысып, құшақтасты.
айтысып, құшақтасты.
Екеуі бірін бірі
сүйді, құшты,
сүйді, құшты,
Қызығы басылмаған достық күшті.
Ас үйден
лақтырылған бір омыртқа
лақтырылған бір омыртқа
Солардың нақ
жанына келіп түсті.
жанына келіп түсті.
Көрген соң майлы
сүйек, ит тұрар ма,
сүйек, ит тұрар ма,
Құшағын жазып ала
жүгірісті.
жүгірісті.
Достықты, айтқан
сертті былай қойып,
сертті былай қойып,
Екеуі бір-біріне
салды тісті.
салды тісті.
Досты дос мұнан артық қалай сыйлар
Жүндері бұрқыраған аспанға ұшты.
Су құйып
үстеріне, жиылған жұрт
үстеріне, жиылған жұрт
Екеуін зордан ғана айырысты.
* * *
Иттерге таласса да жарасады,
Әйтпесе ит өдетін
адасады.
адасады.
Дос болған
адамдарға қарап тұрсақ,
адамдарға қарап тұрсақ,
Биікпен тең деп болмас аласаны.
Сүйектей арасына нәрсе түссе,
Иттерден олар артық таласады.
- 154 просмотра