Көп күндер кейін
қалып жаздағы алтын,
қалып жаздағы алтын,
Жан біткен
ажарына таң қалатын.
ажарына таң қалатын.
Алматы тоты құстай
қарашада
қарашада
Жап-жаңа жиып
алған сән қанатын.
алған сән қанатын.
Бәйтерек, сән
қарағай, сұлу қайың,
қарағай, сұлу қайың,
Сұрамас ешкім
келіп бүгін жайын.
келіп бүгін жайын.
Дәулетін бір-ақ
жұтта шашып алған
жұтта шашып алған
Баяғы салады
еске қырдың байын.
еске қырдың байын.
Бұлт қою
кеудесінен дым бүріккен,
кеудесінен дым бүріккен,
Торғайлар аласұрып
күнді күткен.
күнді күткен.
Қалғиды
қажығандай су бұтақта,
қажығандай су бұтақта,
Бүрісіп
жапырақтар сыны біткен.
жапырақтар сыны біткен.
Жақында келді
Темір демалысқа,
Темір демалысқа,
Көп жатып әке
алыста, ана алыста.
алыста, ана алыста.
Сағынып қалған
екен үй ішін ол
екен үй ішін ол
Бір келіп
кеткені бар анау қыста.
кеткені бар анау қыста.
Талай іс өтті
бастан ол ұққандай,
бастан ол ұққандай,
Әуелде суы
жетіп, толық қанбай,
жетіп, толық қанбай,
Қалпы бар сына
жаздап, мол пісуге
жаздап, мол пісуге
Қайтадан
ұстасына жолыққандай.
ұстасына жолыққандай.
Қалыпты кешегі
бір бала қылық,
бір бала қылық,
Қарайды ұлға
соны ана біліп.
соны ана біліп.
Әке де сезеді
оны зерек оймен
оны зерек оймен
Мұртының
ұшыменен ғана күліп.
ұшыменен ғана күліп.
Үлгірген естіп
оның оқиғасын,
оның оқиғасын,
Алғашта шеше байғұс
көздің жасын
көздің жасын
Көрсетіп қойып
еді, ірке қалды
еді, ірке қалды
Шалының қабағына
көз болғасын.
көз болғасын.
- Балам, сен, -
деген оған әке тұрып,
деген оған әке тұрып,
Балғадан
қалатұғын текке сынып,
қалатұғын текке сынып,
Майысқақ шеге
болма, әлі талай
болма, әлі талай
Жүресің
қиындыққа жеке шығып.
қиындыққа жеке шығып.
Қалыпсың әжептәуір
омсырайып,
омсырайып,
Демейміз білмегенсіп
жөн сұрайық.
жөн сұрайық.
Табан жол
таптырмайды ә дегенде,
таптырмайды ә дегенде,
Жігіттің талай
рет басы байып.
рет басы байып.
Сан рет шағы
болар жүдейтұғын,
болар жүдейтұғын,
Алғайсың келдің
екен үйде тыным.
екен үйде тыным.
Сағындық біз де
сені, кете берме,
сені, кете берме,
Болды деп билігі
енді бір бетіңнің!
енді бір бетіңнің!
Қашанда ол
әкесіне сүйсінетін,
әкесіне сүйсінетін,
Ұстайтын өзін де
еркін, кісіні еркін.
еркін, кісіні еркін.
Басынан
шым-шытырық өмір кешіп,
шым-шытырық өмір кешіп,
Жаныңды
тапжылдырмай түсінетін.
тапжылдырмай түсінетін.
Дәл қазір
жетпісіңнен отыр асып,
жетпісіңнен отыр асып,
Көрмеген
тірлігінде қорқып, сасып.
тірлігінде қорқып, сасып.
Өзінен сан
тағылым мысал алып,
тағылым мысал алып,
Шабытпен сөйлер
еді толқып, тасып.
еді толқып, тасып.
Бүгін де болды
риза өз шалына,
риза өз шалына,
Тағы да қайрат
беріп жас жанына,
беріп жас жанына,
Отыр ол
жүдеулігін білдірместен,
жүдеулігін білдірместен,
Бұрғызбай
әңгімені бас қамына.
әңгімені бас қамына.
АЗЭТЭМ - алып
завод - ұлы өмірдей,
завод - ұлы өмірдей,
Заманның өзіне ұқсас
түлегіндей,
түлегіндей,
Қараған
солтүстікке астананың
солтүстікке астананың
Сол жақта соғып
жатқан жүрегіндей.
жатқан жүрегіндей.
Орындап жыл
жоспарын сертпен асқақ,
жоспарын сертпен асқақ,
Жатыр ол жаңа
жылды ерте бастап.
жылды ерте бастап.
Дәл бүгін келмек
оған Аяз ата
оған Аяз ата
Қыраулы ақ сақалын
желпе тастап.
желпе тастап.
- Тамаша кеш
басталмақ, жүр көңіл қос! -
басталмақ, жүр көңіл қос! -
Деді оған бірге
оқыған инженер дос.
оқыған инженер дос.
Шынында, айтса
айтқандай мол салтанат
айтқандай мол салтанат
Аязда
базарлықсыз келмеген бос.
базарлықсыз келмеген бос.
Ақ толқын, қара
толқын - жігіт пен қыз,
толқын - жігіт пен қыз,
Бұп залда ән
менен би туыпты егіз.
менен би туыпты егіз.
Жас дәурен
жарқылымен тулап ойнап
жарқылымен тулап ойнап
Жатқандай
сабасынан шығып теңіз.
сабасынан шығып теңіз.
Қызыл көз
телевизор аппараты,
телевизор аппараты,
Тойдың бір алас
ұрып шапқан аты.
ұрып шапқан аты.
Секілді
ерсіл-қарсыл ойнақтайды,
ерсіл-қарсыл ойнақтайды,
Көрсетпей
қыз-жігіттің көп қанаты.
қыз-жігіттің көп қанаты.
Оркестр
сусылдатып липсиді ойнап,
сусылдатып липсиді ойнап,
Кеткендей жалтыр
еден үсті жайнап.
еден үсті жайнап.
Толқиды қынай
белдер жас шыбықтай
белдер жас шыбықтай
Қараған көз байғұсты
жіпсіз байлап.
жіпсіз байлап.
Асылып ақ
білектер әуе сызып,
білектер әуе сызып,
Сүйріктей
шынашақтар және жүзіп.
шынашақтар және жүзіп.
Енді-енді тұңғиыққа
батқан жандай,
батқан жандай,
Осынау би қылығы
неткен қызық!
неткен қызық!
Шынында
той-рахат тұңғиығы,
той-рахат тұңғиығы,
Жаныңның шырқап
шығар бір биігі -
шығар бір биігі -
Қалқаның мұнарытқан
көз қиығы,
көз қиығы,
Көйлектің өте
шыққан жел-құйыны.
шыққан жел-құйыны.
Бәрі де
қоздырғандай мың жүйеңді
қоздырғандай мың жүйеңді
Кетесің
кемедей-ақ жылжып енді!
кемедей-ақ жылжып енді!
Темірге бір қарындас
келе қалып,
келе қалып,
"Антұрған"
ала сала, дөңгеленді.
ала сала, дөңгеленді.
Сөз сөйлеп, ән
шырқатып арагідік
шырқатып арагідік
Басқарып жүр
жүйткітіп қара жігіт.
жүйткітіп қара жігіт.
Қалалық
комсомолдың хатшысы, - деп
комсомолдың хатшысы, - деп
Айтқан-ды досы
жөнін мана біліп.
жөнін мана біліп.
Темірге бұл
сүйкімді бір жаңалық
сүйкімді бір жаңалық
Келгелі астанаға
бұл дем алып.
бұл дем алып.
Көргені тәртіпті
бір көркем кештер,
бір көркем кештер,
Жөні бар
үйренерлік, үлгі аларлық.
үйренерлік, үлгі аларлық.
Сөйткенше тағы
дулап, би де қызды,
дулап, би де қызды,
Оркестр алды
шайқап күй-теңізді.
шайқап күй-теңізді.
Көрді ол әлгі
хатшы құшағында
хатшы құшағында
Ұршықтай
үйіріліп жүрген қызды.
үйіріліп жүрген қызды.
Таныды, танымай
көз шыдасын ба?
көз шыдасын ба?
Шамдардың жарығы
мол шұғыласында.
мол шұғыласында.
Ақ көйлек, қара
бұрым шырматылған,
бұрым шырматылған,
Өзі де әсем
екен, расында!
екен, расында!
Аршын төс, ашық
маңдай, сұңғақ тұлға,
маңдай, сұңғақ тұлға,
Жүректі
жаралғандай тулатуға.
жаралғандай тулатуға.
Әп-сәтте
қолтықтағы қызды үйіріп,
қолтықтағы қызды үйіріп,
Қасына барып
қалды зулап бұл да.
қалды зулап бұл да.
Жөнелді қайта
толқып, би шалқалап,
толқып, би шалқалап,
Кеткендей зор
оркестр үйді арқалап.
оркестр үйді арқалап.
Күңірентіп,
күмпілдетіп, сырғанатып,
күмпілдетіп, сырғанатып,
Жайраңдап
шақырғандай күй қолқалап.
шақырғандай күй қолқалап.
Алыстап кете
барды сұлу әлгі,
барды сұлу әлгі,
Анық сол
екендігін біліп алды,
екендігін біліп алды,
Енді ол көзі
тінтіп көптің ішін,
тінтіп көптің ішін,
Аралап
шыққанынша ұзын залды,
шыққанынша ұзын залды,
Шегініп би
баяулап бітіп қалды.
баяулап бітіп қалды.
Адам көп, бәрі
мидай араласқан,
мидай араласқан,
"Кетем-ау
енді бүгін таба алмастан", -
енді бүгін таба алмастан", -
Деп оқшау шыға
беріп, естіді ол
беріп, естіді ол
Арт жақтан қыз
даусын амандасқан!
даусын амандасқан!
Қалды ол
қуанғанын жасыра алмай,
қуанғанын жасыра алмай,
-Қыс мынау,
Алматының жазы қандай!
Алматының жазы қандай!
Деп салды мақтау
айтып, сәл күмілжіп
айтып, сәл күмілжіп
Әлі де толқығаны
басыла алмай.
басыла алмай.
-Жақсы ма! Ұнады
ма? Қашаннансыз?
ма? Қашаннансыз?
Қыз-дағы сөйлей
алмай еш алаңсыз.
алмай еш алаңсыз.
Қалпы бар
қобалжыған, әйтсе-дағы:
қобалжыған, әйтсе-дағы:
-Ал, аға, би
билейсіз, ән саласыз! -
билейсіз, ән саласыз! -
Деп оған еркелеп
кеп табысқандай,
кеп табысқандай,
Кең тыныс,
кербез аяқ алысқандай!
кербез аяқ алысқандай!
Астынан ұзын
кірпік көз қадалса,
кірпік көз қадалса,
Шырқырап өз
кеудеңнен жан ұшқандай.
кеудеңнен жан ұшқандай.
Ойы жоқ қыздың мұны
арбағандай,
арбағандай,
Бір мейман, дос
көңілін арнағандай.
көңілін арнағандай.
Жетектеп
көрсеткендей көп қызықты,
көрсеткендей көп қызықты,
Сәлемін бимен
ғана жолдағандай.
ғана жолдағандай.
-Келіңіз үйге! -
деді кеш соңында, -
деді кеш соңында, -
Күндерді бір
кездегі еске алуға! -
кездегі еске алуға! -
Қысылып қалды
Темір бұл сөзіне,
Темір бұл сөзіне,
Жарар деп, ретін
таппай бас салуға.
таппай бас салуға.
Онысын түсінген
қыз басқаша ойлап,
қыз басқаша ойлап,
-Оқа жоқ, менің
әкем кісі сыйлап.
әкем кісі сыйлап.
Көрген жан,
жатсынбайды, қысылмаңыз!
жатсынбайды, қысылмаңыз!
Күтеміз, сіз
келесіз! - деді жайлап.
келесіз! - деді жайлап.
Үлгірді қыз
үйімен танысып-ақ,
үйімен танысып-ақ,
Әкесі жан екен
бір жаны шуақ.
бір жаны шуақ.
Игеріп алып
кетті әңгімемен
кетті әңгімемен
Ондағы
достарының жайын сұрап.
достарының жайын сұрап.
Бір байқап,
болды риза Темір оған,
болды риза Темір оған,
Әйтсе де қыз
жағына көңілі алаң.
жағына көңілі алаң.
Ал қызда алаң да
жоқ, елең де жоқ
жоқ, елең де жоқ
Күтіп жүр дос
келді деп бүгін маған.
келді деп бүгін маған.
Манадан
байқағаны көз жіберіп
байқағаны көз жіберіп
Ол қыздың не
істесе де өзінде ерік.
істесе де өзінде ерік.
Жігіттей ұстайды
екен үй -іші де,
екен үй -іші де,
Үнемі ақылдасып,
сөзді беріп.
сөзді беріп.
Жалғыз-ақ
тартады көз жиған төсек,
тартады көз жиған төсек,
Тұңғиық тұнып
жатқан жиһанға есеп.
жатқан жиһанға есеп.
Жалын боп қазір
лаулап кететіндей,
лаулап кететіндей,
Ойнақтап түссе
барып отты кесек.
барып отты кесек.
Бір сәтке оңаша
қап жолығысты,
қап жолығысты,
-Анада қалғансыз
ба болып істі?
ба болып істі?
Естіп ем Гүлжан
жазған хаттан оны,
жазған хаттан оны,
Ауырлап жүріпсіз
ғой соны күшті.
ғой соны күшті.
-Көп екен
білмесіміз, шала екенбіз,
білмесіміз, шала екенбіз,
Жұрт айтса
айтқандай-ақ бала екенбіз.
айтқандай-ақ бала екенбіз.
Дүниеге енді
туған секілдімін,
туған секілдімін,
Болды ғой тұңғыш
мектеп бұл өткен күз!
мектеп бұл өткен күз!
-Дүниені тану
үшін құлау керек,
үшін құлау керек,
Дейсіз бе?
Ғылым екен мынау
бөлек!
бөлек!
-Құлау шарт
болмас, бәлкім, адам өзін
болмас, бәлкім, адам өзін
Қайтсе де қиындықта
сынау керек.
сынау керек.
Жақсы ғой
инженерді аяғандық,
инженерді аяғандық,
Пайдасыз қажеті
не жай адалдық?
не жай адалдық?
Құр сырттай
атағы бар инженерден
атағы бар инженерден
Осы күн жүре
алмайсың аяқ алып.
алмайсың аяқ алып.
Әйтеуір кіру
керек бір ВУЗ-ға деп,
керек бір ВУЗ-ға деп,
Бітірғен он
жылдықты ұл-қыз әлек.
жылдықты ұл-қыз әлек.
Артынан кетер
тастап, нашар оқып,
тастап, нашар оқып,
Адасқан, - қолын
сілтеп, - бір біз бе деп.
сілтеп, - бір біз бе деп.
-Бар мұның дұрысы
да, бұрысы да!
да, бұрысы да!
Дәлдеп айт бірін
сына, мыңын сына.
сына, мыңын сына.
Көбісі
нансоғарлар - деген пікір
нансоғарлар - деген пікір
Жабылған жала
болар құрбысына!
болар құрбысына!
Күлді қыз, қолын
жалғыз сермеп қалып,
жалғыз сермеп қалып,
Толықсып жеңіл
көйлек көлбең қағып.
көйлек көлбең қағып.
Қақпадан қыз
мейманын тұрды ұзатып:
мейманын тұрды ұзатып:
-Болсын, - деп
"инженердің кеші жарық!
"инженердің кеші жарық!
Келді ол қыздың
бірде бөлмесіне,
бірде бөлмесіне,
Кетерде аз тіл
қатып сөйлесуге.
қатып сөйлесуге.
О, ғажап, ағаш
жонып біреу отыр,
жонып біреу отыр,
Бір ұшын сүйеп
қойып кеудесіне.
қойып кеудесіне.
Басына
береткасын киіп алған,
береткасын киіп алған,
Үстіне тұрса-дағы
кіріп адам.
кіріп адам.
Елейтін, еститін
де еш түрі жоқ,
де еш түрі жоқ,
Болмастан көп
дыбыстың біріне алаң.
дыбыстың біріне алаң.
"Қыз мұнда
болмай шықты" деген көңіл,
болмай шықты" деген көңіл,
Ұшымен аяғының
басып жеңіл.
басып жеңіл.
Ізінше қайта
қайтпақ болған шақта,
қайтпақ болған шақта,
Есікте таң боп тұрып
қалды Темір.
қалды Темір.
-Кіріңіз! - деді
қыз тез жиналды да,
қыз тез жиналды да,
Бір жұмбақ
ашылғандай қиналды ма.
ашылғандай қиналды ма.
Қызарған алақанын
кезек сипап,
кезек сипап,
Шебердей
бейтаныс жан тұрды алдында.
бейтаныс жан тұрды алдында.
Баяғы ажары жоқ
сұлу, сылаң,
сұлу, сылаң,
Дәл қазір
айнымайды жұмысшыдан.
айнымайды жұмысшыдан.
Тек қана әсем
кеуде дірілдейді
кеуде дірілдейді
Тым тығыз алған
демі-тынысынан.
демі-тынысынан.
Аздан соң
серпілді қыз жұмсақ күліп:
серпілді қыз жұмсақ күліп:
-Адамды қол
жетпеске жұмсапты үміт,
жетпеске жұмсапты үміт,
Осынша бір
әуреге түсеміз бе
әуреге түсеміз бе
Түбінде түк
өнбесін тұрсақ біліп.
өнбесін тұрсақ біліп.
Талаптың кім
ұсынды жолын маған,
ұсынды жолын маған,
(Айтам деп сізге
ұмытам онымды әмән).
ұмытам онымды әмән).
Кезінде көп
кітапты көркемдеген
кітапты көркемдеген
Тәп-тәуір
суретші еді менің мамам.
суретші еді менің мамам.
Көз жұмды, ана
жылы алып ажал,
жылы алып ажал,
Кісі еді ер
көңілді, жаны базар.
көңілді, жаны базар.
Қазақта бұл
өнерде әйел көп пе,
өнерде әйел көп пе,
Қаламнан қабілетім
жоқ оны жазар.
жоқ оны жазар.
Мүсінін ойсам деп
ем бұл ағаштан,
ем бұл ағаштан,
Қаныма өнер
болса араласқан.
болса араласқан.
Алдымен ана сүті
емес пе сол
емес пе сол
Сіңірген өз
бойыма бала жастан?
бойыма бала жастан?
"Басында
романтика толып тұрған,
романтика толып тұрған,
Ерекше қызым
болды жолықтырған!" -
болды жолықтырған!" -
Деген ой Темірге
сәт келе қалып,
сәт келе қалып,
Қысылды қыз
көзінен аңдып тұрған.
көзінен аңдып тұрған.
-Я, бұл, тым
қадірлі, жақсы талап! -
қадірлі, жақсы талап! -
Деді ол, қалса-дағы
тосырқап-ақ!
тосырқап-ақ!
Қыз оны
сезді-дағы, үндемеді,
сезді-дағы, үндемеді,
Құрбыға бұл
мінезін тосын санап.
мінезін тосын санап.
Аударды әңгімені
өзге жаққа,
өзге жаққа,
Жігіттің мына
қалпын сезген шақта.
қалпын сезген шақта.
-Соңғы рет
тәжірибеге барам биыл,
тәжірибеге барам биыл,
Көктемде көңілді
екен сіздер жақта!
екен сіздер жақта!
-Деді қыз
күлімсіреп әдей бұған.
күлімсіреп әдей бұған.
(Неткен ол
күлген кезде әдемі жан!)
күлген кезде әдемі жан!)
-Мен сізді шын
тосамын! - деді Темір,
тосамын! - деді Темір,
-Алғашқы адамым
сіз уәде қылған...
сіз уәде қылған...
Өзі де қалай
айтты, білмейді анық,
айтты, білмейді анық,
Кезінде шыр
көбелек дүние айналып,
көбелек дүние айналып,
Мынау қыз сол
дүние ортасында
дүние ортасында
Алыстап, қолын бұлғап,
билей барып.
билей барып.
Тағы да баяғыдай
жоғалғандай,
жоғалғандай,
Не деді, қыз не
айтты, ол аңғармай.
айтты, ол аңғармай.
Ілгері бір ұмтылып,
қалды тұрып
қалды тұрып
Оқты көз
кеудесіне қадалғандай.
кеудесіне қадалғандай.
Жалғыз-ақ
"Сау болыңыз!" дегенді ұқты,
"Сау болыңыз!" дегенді ұқты,
Қақпадан аяқ
басып, әрең шықты.
басып, әрең шықты.
Бір қалың үй
ішінде өрт қалғандай,
ішінде өрт қалғандай,
Ол жалын неден
туып, неден шықты!
туып, неден шықты!
Тағы да не
бүлдіріп алды басым? -
бүлдіріп алды басым? -
Дедім бе тым
асығыс, жар боласың? -
асығыс, жар боласың? -
Денесін тез мұздатып,
сала берді
сала берді
Сол сұрақ,
көшедегі қар борасын.
көшедегі қар борасын.
Кім білді,
нендей ашу қысты қызды,
нендей ашу қысты қызды,
Бұл жігіт қандай
асыл түсті бұзды...
асыл түсті бұзды...
Белгісіз... бір
толқын қар кетті жуып
толқын қар кетті жуып
Жап-жаңа қақпа
алдына түскен ізді.
алдына түскен ізді.
Оралу
...Соңғы айлар
халі шахтының
халі шахтының
Жақсы да болмай
тұр аса.
тұр аса.
Мақтай да қоймас
тап бүгін
тап бүгін
Қалай деп жоспар
сұраса.
сұраса.
Инспекция
көбейіп,
көбейіп,
Қаралып жұмыс
тазасы.
тазасы.
Дейтін құр көмір
берейік -
берейік -
Қашты қарт
бастық мазасы.
бастық мазасы.
Қартайып келген
шағы ма,
шағы ма,
Ұрсу да, сабау
молайды.
молайды.
Түспейді төмен
тағы да,
тағы да,
Өткізіп үсте әр
айды.
айды.
"Осы ағаң
винті босаған!" -
винті босаған!" -
Деген де қазір
трестен,
трестен,
Күңкілдер шыға
бастаған,
бастаған,
Қасқайып талай
күрескен,
күрескен,
Көмір үшін жан
салып,
салып,
Еңбегі тәуір бар
адам,
адам,
Жүреді дейсің
қаншалық?
қаншалық?
Пенсияға да
қараған.
қараған.
Десіп те қойып,
бұл күнге
бұл күнге
Әкелген сүйреп
жайы бар.
жайы бар.
Талайды көрген
шіркінге
шіркінге
Жұмыс қой ол да
пайымдар!
пайымдар!
(Кезеңі келіп
сол шақта,
сол шақта,
(Дегендей осы оң
жолы)
жолы)
Қамданып бір күн
бар шахты,
бар шахты,
Шығарып салмақ
болды оны.
болды оны.
Жиналды жан
жолдастар, көз көргендер,
жолдастар, көз көргендер,
Талай жыл аузына
сөз бергендер.
сөз бергендер.
Бастықтар - ең
белгілі инженерлер,
белгілі инженерлер,
Пікірі
өзгермеген, өзгергендер.
өзгермеген, өзгергендер.
Алдымен сөз
сөйледі Ас Иваныч:
сөйледі Ас Иваныч:
- Өмірдің ұзақ
жолын асып алыс.
жолын асып алыс.
Шахтерлық асыл
атты алып өттің,
атты алып өттің,
Ол сүйген
қасиетің жасыңнан іс.
қасиетің жасыңнан іс.
Шахтының,
шахтердің да бар тарихын
шахтердің да бар тарихын
Білетін,
шежіресің ел танитын.
шежіресің ел танитын.
Кешегі ауыр
жылда еңбек еттің
жылда еңбек еттің
Тыйылып
ойын-күлкі, тарқап ұйқың.
ойын-күлкі, тарқап ұйқың.
Бір шахтер, бір
инженер осындай-ақ
инженер осындай-ақ
Сіңірсін елге
еңбегін таусылмай-ақ.
еңбегін таусылмай-ақ.
Қашан да әр
істің тұңғыштары
істің тұңғыштары
Қалған жоқ
кандай істе басын аяп.
кандай істе басын аяп.
Мақтан сен, мақтанайын
мына мен де,
мына мен де,
Адал боп
отаныма, туған елге.
отаныма, туған елге.
Ең соңғы
отымызды сөндірместен
отымызды сөндірместен
Арнадық, аттадық
та тыңнан өрге!
та тыңнан өрге!
Дәл қазір шахты
жаңа, талап биік,
жаңа, талап биік,
Бір кезде
рекордпен қалап құйып.
рекордпен қалап құйып.
Шығарған шахты
еді бұл, өз балаңдай
еді бұл, өз балаңдай
Көрген соң кете
алмайсың қарап, қиып.
алмайсың қарап, қиып.
Ғылым мен
техника жаңалығын
техника жаңалығын
Шахтыға күнде
әкелмек заман бүгін.
әкелмек заман бүгін.
Ой жаңа, кадр
жаңа, мақсат жаңа
жаңа, мақсат жаңа
Тілейді әр жұмысшы
мамандығын.
мамандығын.
Күрделі болған
сайын іс қиындап,
сайын іс қиындап,
Үлгіріп жүру
керек тез қимылдап.
керек тез қимылдап.
Жас жетіп,
оралымға келмей қалсаң,
оралымға келмей қалсаң,
Ол сенің кінәң
емес - сөзіме бақ!
емес - сөзіме бақ!
Ал, кәне, жолың
болсын, тынық жақсы,
болсын, тынық жақсы,
Сөйлесең бірін тәтті,
бірін ащы.
бірін ащы.
Кешірер
жолдастарың, інілерің,
жолдастарың, інілерің,
Танитын кісілер
ғой ықыласты!"
ғой ықыласты!"
- Түгі жоқ
кешіретін! - деді Қарға,
кешіретін! - деді Қарға,
Тезірек жақындатып
дәмін алға.
дәмін алға.
Бір сәтке тағы
басын көтеріп ап,
басын көтеріп ап,
Жүгіртіп өтті
көзін ұзын залға.
көзін ұзын залға.
Басталып
самарқаулау жиын басы,
самарқаулау жиын басы,
Кейісінің
көмейінде түйілді асы.
көмейінде түйілді асы.
Төменде Темір де
отыр шақырылған,
отыр шақырылған,
Бәрінен кіші еді
мұның жасы.
мұның жасы.
Төр жақта сұңғақ
бойлы жаңа бастық,
бойлы жаңа бастық,
Көп болса қырықтардан
сәл-ақ асып
сәл-ақ асып
Тұрған ол көкшіл
көзін сабырменен
көзін сабырменен
Бір тастап отыр
көпке, момақансып.
көпке, момақансып.
Сөз алды бас
инженер біраздасын,
инженер біраздасын,
Көтерді
Қарға-дағы қайта басын.
Қарға-дағы қайта басын.
Ойнады жүзінде
оның суық мысқыл,
оның суық мысқыл,
Дегендей ең
соңғы рет не айта аласың?
соңғы рет не айта аласың?
-Еңбегін білер
көбі мына топтың
көбі мына топтың
Андрей Николаевичі
Ростовтың!
Ростовтың!
"Шахтының
арыстаны" деп атаған
арыстаны" деп атаған
Көп жылдар
бағасы да рас көптің.
бағасы да рас көптің.
Апдық біз мол
тағылым, өнеге, үлгі,
тағылым, өнеге, үлгі,
Әкедей тәрбиесін
бере білді.
бере білді.
Әкедей ұрысты
да, көбімізді
да, көбімізді
Көтеріп
желкемізден шегеге ілді.
желкемізден шегеге ілді.
Біз соған
алғашқыда өкпеледік,
алғашқыда өкпеледік,
Сөйледік
сынағыштап, көпке келіп.
сынағыштап, көпке келіп.
"Есіктен
кіре салып төр менікі"
кіре салып төр менікі"
Дейтіндей біз де
ісініп кеткен едік.
ісініп кеткен едік.
Кеңітті
терімізді тыныстатып,
терімізді тыныстатып,
"Ағаның
қашандағы бір ісі артық".
қашандағы бір ісі артық".
Дегізді, ұстаз
болды, өз қолымен
болды, өз қолымен
Алды ол
көбімізді дұрыстатып.
көбімізді дұрыстатып.
Кейбіреу айтып
жүрді өсектен деп,
жүрді өсектен деп,
Оразов Ростовпен
қас екен, - деп.
қас екен, - деп.
Ерген де
қарияның кезі болды,
қарияның кезі болды,
Соларды
қапылыста дос екен, - деп!
қапылыста дос екен, - деп!
Қарғаға тастап
қойды бір назарын,
қойды бір назарын,
-Кім білсін
кімге орды кім қазарын! -
кімге орды кім қазарын! -
Десіп те,
қатты-қатты барысқансыз
қатты-қатты барысқансыз
Несі бар
жасыратын - бұл да мәлім.
жасыратын - бұл да мәлім.
Ал бірақ қысас
емес ол істеген,
емес ол істеген,
Ұсақ жәйт аға,
іні келіспеген.
іні келіспеген.
Азырақ
жарықшақты еңбектегі
жарықшақты еңбектегі
Бірге алған
абырой өзі тегістеген.
абырой өзі тегістеген.
Жоқ біздің
арамызда еш қайшылық,
арамызда еш қайшылық,
Ұран қып соны
қолға ұстай шығып.
қолға ұстай шығып.
Осы күн салт тұтатын
біреулер бар -
біреулер бар -
Ондайды өмір өзі
тастар сылып!
тастар сылып!
Бөлмейміз әке-бала
арасын біз,
арасын біз,
Біз көктем,
жемісі мол ол асыл күз.
жемісі мол ол асыл күз.
Ең үлкен еңбек -
атты әке болса,
атты әке болса,
Бәріміз соның
ғана баласымыз.
ғана баласымыз.
Кетпеңіз
ойыңызға кірбің алып,
ойыңызға кірбің алып,
Тап-таза адал
көңіл мұным анық.
көңіл мұным анық.
Ал сіздің беріп
кеткен - ұлы аманат
кеткен - ұлы аманат
Қақпада тұрған
сонау жұлдыз жанып!
сонау жұлдыз жанып!
Қол соқты кенет
бұл топ түрегеліп,
бұл топ түрегеліп,
Кеткендей осы сөзге
тілегі еріп.
тілегі еріп.
Қайран шал! -
деді Оразов, өзі барып
деді Оразов, өзі барып
Қарттың мол құшағына
кіре беріп.
кіре беріп.
Арада тағы біраз
адам сөйлеп,
адам сөйлеп,
Кең залды көңіл
шіркін кетті кернеп.
шіркін кетті кернеп.
Табылып айтқың
келсе не ғажап сөз,
келсе не ғажап сөз,
Айтпасаң ішіңде
азып қала бермек.
азып қала бермек.
- Көп айтпан, -
деді Ростов, - бәрің маған
деді Ростов, - бәрің маған
Ыстық сөз айттың
арнап жалындаған.
арнап жалындаған.
Жігіттер,
"жер астының жұлдыздары" -
"жер астының жұлдыздары" -
Сендерді кетпей
жатып сағынды ағаң!
жатып сағынды ағаң!
Бәріңе мың
рақмет, шахтыға да,
рақмет, шахтыға да,
Кәрілік - жақсы
болсаң - шаттық о да.
болсаң - шаттық о да.
Өз басым ылғи тәуір
болмағанмен
болмағанмен
Сендерден көңіл
риза таптым баға.
риза таптым баға.
Жарар сол! Көп
айтайын несіне мен,
айтайын несіне мен,
Кей-кейде шығып
кетсем төсіңе мен.
кетсем төсіңе мен.
Кешір сен, халық
атты менің данам,
атты менің данам,
Азады адам артық
несібеден!
несібеден!
Деді ол, қатты
толқып тұрғанында,
толқып тұрғанында,
Іштегі берік
сезім тулады ма,
сезім тулады ма,
Кірпігі бір-екі
рет айқасып қап,
рет айқасып қап,
Азырақ көз
шарасы суланды да!
шарасы суланды да!
Қайтадан қарт
қабағы тас түйіліп,
қабағы тас түйіліп,
Толтырып алды
қолға тосты үйіріп,
қолға тосты үйіріп,
Қаққанда көз
ілеспей, көкірегіне
ілеспей, көкірегіне
Кеткендей болды
стақан жас құйылып.
стақан жас құйылып.
Өткен жол тағы
сайрап түсті есіне,
сайрап түсті есіне,
Белінен өмір
таңған жүк шешуге
таңған жүк шешуге
Әлі де асықпаған
қалпыменен
қалпыменен
Қарады ол
сапарының нүктесіне.
сапарының нүктесіне.
Жұлдыз туралы ой
Осынау тағы
келді жомарт көктем,
келді жомарт көктем,
Күн ерке күміс
қолын бұлғап көктен.
қолын бұлғап көктен.
Қырлардың
маңдайынан сипап өтті,
маңдайынан сипап өтті,
Жүгіртіп жұмсақ
самал бір жақ шеттен.
самал бір жақ шеттен.
Хош иіс сәби еді
дала қандай,
дала қандай,
Дүние жаңа көшіп
орнағандай.
орнағандай.
Жалғанда бұдан өзге
жаз басталып,
жаз басталып,
Ешқашан көктем,
сірә, болмағандай.
сірә, болмағандай.
Бәрі де тұңғыш
таза күйінде тұр,
таза күйінде тұр,
Әлемнің тек әмірші
Күні кепіл.
Күні кепіл.
Өмірде сансыз
рет жаз масайрап,
рет жаз масайрап,
Сан көктем
өткеніне күлімдеп бір.
өткеніне күлімдеп бір.
Үш көктем бірге
кештік Темірменен,
кештік Темірменен,
Деген жас енді
ғана өмірге енем,
ғана өмірге енем,
Сол өмір
ортасында тұр ол қазір.
ортасында тұр ол қазір.
Шегінген күндері
бар, шегінбеген.
бар, шегінбеген.
Артында жолы
жатыр аз да болса,
жатыр аз да болса,
Сол жолға көңіл
тоқтап, көз қадалса.
тоқтап, көз қадалса.
Айнадай көреді
ол өз кескінін,
ол өз кескінін,
Көп ісі кетпесе
де мәз боп онша.
де мәз боп онша.
Риза ол өмірінің
басына бұл,
басына бұл,
Теңіздей тасына
біл, басыла біл -
біл, басыла біл -
Өзің бол,
тасысаң да, басылсаң да -
тасысаң да, басылсаң да -
Қимылға
қашан-дағы басып әділ! -
қашан-дағы басып әділ! -
Дегендей өткен
күндер беріп сабақ,
күндер беріп сабақ,
Бойына тек
жастықты көрік санап,
жастықты көрік санап,
Кеудемен жеңем
деген мінезіне
деген мінезіне
Алғандай қазір
өзі теріс қарап.
өзі теріс қарап.
Көрді оны
Ростовтың өз басынан,
Ростовтың өз басынан,
Баяғы
қарқын-қайрат тез басылған.
қарқын-қайрат тез басылған.
Тұрмыстың
арбасынан босаған ат
арбасынан босаған ат
Секілді, аз
күнінде көп жасыған.
күнінде көп жасыған.
Қайтсін-ай,
өскен ұя өзі үйреніп.
өскен ұя өзі үйреніп.
Шырғалап
шықпайды ол жиі келіп.
шықпайды ол жиі келіп.
Жүргендей жалғыз
көзбен әлі-дағы
көзбен әлі-дағы
Маңайда кемшіліктің
бәрін көріп.
бәрін көріп.
Әттең, ол төрге
шықпай, әрі бармай,
шықпай, әрі бармай,
Айналған ескі жұртын
кәрі нардай.
кәрі нардай.
Биліктің өзі ұстаған
делбесіне
делбесіне
Қарайды тек
алыстан көзін алмай.
алыстан көзін алмай.
Жас бастық, жаңа
бастық азулы арын,
бастық азулы арын,
Қолдағы
білдіргендей әмір барын.
білдіргендей әмір барын.
Біртіндеп,
тілерсектеп, тістеп қуып
тілерсектеп, тістеп қуып
Жатыр ол мұның
ескі кадрларын.
ескі кадрларын.
Сылтаудың неше
алуан түрін тапқан,
алуан түрін тапқан,
"Жас
жеткен, саулық біткен, қырын тартқан"
жеткен, саулық біткен, қырын тартқан"
Кейсісін
маңдайынан сипап сөйтіп,
маңдайынан сипап сөйтіп,
Кейсісін құтылмақ
боп жоғарылатқан.
боп жоғарылатқан.
Алдымен ұшып
солай Қарға кетті,
солай Қарға кетті,
Өзімен әкеткендей
бар әлекті.
бар әлекті.
Көпшілік қалды
сілтеп қолын оған,
сілтеп қолын оған,
Қалыспай
қиналған жоқ ол да көпті.
қиналған жоқ ол да көпті.
Салынған үй-жайы
бар екі қабат,
бар екі қабат,
Жан-жағы жеміс
толы бау менен бақ.
толы бау менен бақ.
Бөксесі сұлу
"Волга" жарқырайды,
"Волга" жарқырайды,
Қайыңдар
жапырағы күнмен ойнап.
жапырағы күнмен ойнап.
Шұқылап, еңбек
сүйгіш бір адамсып,
сүйгіш бір адамсып,
Әр шөбін
қорасының жүреді аршып.
қорасының жүреді аршып.
Сеп-семіз сар бәйбіше
тұр базарда,
тұр базарда,
Өзіндей
жан-жағында семіз қапшық.
жан-жағында семіз қапшық.
Қақпада, ең
биікте жұлдыз жанып,
биікте жұлдыз жанып,
Тұр әлі
жан-жағына жымың қағып.
жан-жағына жымың қағып.
Дәл биыл он жыл
оған толады-ау! - деп,
оған толады-ау! - деп,
Ростов ойланады
бүгін де анық.
бүгін де анық.
Қарайды ол сол жұлдызды
күнде келіп,
күнде келіп,
Секілді бақ жұлдызы
көңілі сеніп.
көңілі сеніп.
Қарт адам қара
іздегіш әдеті сол,
іздегіш әдеті сол,
Көбіне іздейтіні
өмір-серік.
өмір-серік.
Сол жұлдыз бір
күн жоқ боп қалатындай,
күн жоқ боп қалатындай,
Көрмесе, оны
әсте тағат қылмай,
әсте тағат қылмай,
Үйренді ол, мына
аяулы шахтысының
аяулы шахтысының
Сол жұлдыз көкте
тұрған қанатындай.
тұрған қанатындай.
Темір де
жолығысып сол арадан
жолығысып сол арадан
Таңертең
сәлемдесіп соғады оған.
сәлемдесіп соғады оған.
Секілді ол жұлдыздың
қарт күзетшісі,
қарт күзетшісі,
Бір кезде өзі
иесі болған әмән.
иесі болған әмән.
Дегені: "Жұлдыздары
жер астының",
жер астының",
Есінде - енді
соның растығын.
соның растығын.
Көргендей -
күнде жүріп достарымен,
күнде жүріп достарымен,
Ол жұлдыз
осыларға мирас бүгін.
осыларға мирас бүгін.
Қосылып жер
астының жұлдыздары,
астының жұлдыздары,
Туған ел
абыройлы ұл-қыздары,
абыройлы ұл-қыздары,
Осынау биіктегі
алып жұлдыз
алып жұлдыз
Ішінде
жарқырайды күндіз бәрі.
жарқырайды күндіз бәрі.
Шыңырау тас жүрегі,
тас жанының
тас жанының
Түбінде еңбек
еткен жас-кәрінің.
еткен жас-кәрінің.
Бір сонда
тағдыры мен еңбегі бар,
тағдыры мен еңбегі бар,
Адал жан, аппақ
көңіл достарының.
көңіл достарының.
Сүйді ол, бәрін
соның өзім, - деді,
соның өзім, - деді,
Басқандай тек
солармен өзі ілгері.
солармен өзі ілгері.
Олардың
шыншылдығы, ерліктері,
шыншылдығы, ерліктері,
Олардың
кісілігі, төзімдері.
кісілігі, төзімдері.
Бір мұның қымбат
қимас асылындай,
қимас асылындай,
Білем деп мақтан
етер жан сырындай.
етер жан сырындай.
Солардан сіңіп
жатқан қайрат бұған
жатқан қайрат бұған
Таусылмас мәңгі-бақи
тау суындай.
тау суындай.
Олар да ойлар
осы жұлдыз қамын,
осы жұлдыз қамын,
Елемей жер
суынып, күн жанғанын,
суынып, күн жанғанын,
Құлдилап тұңғиыққа
түсіп жүріп,
түсіп жүріп,
Таба алса маңдай
тердің бір маржанын.
тердің бір маржанын.
Тағады сонау
биік жұлдызға әкеп,
биік жұлдызға әкеп,
Жатқандай асыл
борыш - парыз өтеп.
борыш - парыз өтеп.
Жұлдызды шахты
жайлы жырлар жазып,
жайлы жырлар жазып,
Ақыны өз ішінде
аңыз етпек.
аңыз етпек.
Анау қарт жұлдыз
жайлы ой ойлаған,
жайлы ой ойлаған,
Мынау жас соны
бағып қарайлаған,
бағып қарайлаған,
Еңбектің жұлдыздары
үлкен-кіші
үлкен-кіші
Заманды
жақындатар арайлаған.
жақындатар арайлаған.
Сол үшін
болашақты күтеді адам,
болашақты күтеді адам,
Сол үшін
болашаққа қарайды адам!
болашаққа қарайды адам!
Қол бұлғау
(Эпилог орнына)
Аэропорт. Ығы-жығы
мұның басы,
мұның басы,
Сәске түс.
Күннің қалың шұғыласы.
Күннің қалың шұғыласы.
Аспанға апаратын
алтын жолдай,
алтын жолдай,
Дегендей:
"Зымырашы, зымырашы!"
"Зымырашы, зымырашы!"
...Секілді қалың
адам - құс базары,
адам - құс базары,
Өндіріс
шеберлері, ұсталары.
шеберлері, ұсталары.
Астана жиылысына
шақырылған,
шақырылған,
Көңілді осынау
бір тұста бәрі.
бір тұста бәрі.
Алыстан анау
шоғыр бәрі таныс,
шоғыр бәрі таныс,
Ортада Оразов
пен Ас Иваныч.
пен Ас Иваныч.
Дәл қазір
Алматыға жүргелі тұр,
Алматыға жүргелі тұр,
Аспанның көк
жолымен асып алыс.
жолымен асып алыс.
Ростов иілмеген
нар денесі,
нар денесі,
Секілді
сахараның сар белесі.
сахараның сар белесі.
Қарайды қолын
сүйеп маңдайына
сүйеп маңдайына
Аспанның
білетіндей бар кемесін.
білетіндей бар кемесін.
Қолында гүлдері
бар жарқылдаған,
бар жарқылдаған,
Көмейден
күлкілері сарқылмаған.
күлкілері сарқылмаған.
Бер жақта Темір,
Болат, Гүлжандар тұр,
Болат, Гүлжандар тұр,
Гуілдеп
басылмайды шалқып алаң.
басылмайды шалқып алаң.
Ажары-ай жас
көктемнің, жаз айының!
көктемнің, жаз айының!
Адамның сәби
көңіл, таза күнін,
көңіл, таза күнін,
Сәнімен,
салтанатын салады еске,
салтанатын салады еске,
Тыңдатып
табиғаттың ғажап үнін.
табиғаттың ғажап үнін.
Саңқылдап радио
міне қазір:
міне қазір:
"Астана
самолеті деген әзір!" -
самолеті деген әзір!" -
Хабарды
айтысымен құйылды жұрт,
айтысымен құйылды жұрт,
Басылып жаңағы
ду, өлең-әзіл.
ду, өлең-әзіл.
Қол бұлғау,
үнсіз ғана қол бұлғаулар,
үнсіз ғана қол бұлғаулар,
Оң сапар, адал
тілек жолды жалғар,
тілек жолды жалғар,
Осынау қол
бұлғауда адамның бір
бұлғауда адамның бір
Аяулы қасиетіне
толы мән бар.
толы мән бар.
Сияр ма оны
тізсең жыр жолына,
тізсең жыр жолына,
Сол саусақ ұшындағы
нұр молына.
нұр молына.
Тек қана қара да
тұр, қара да тұр.
тұр, қара да тұр.
Сыйғызған
жомарттықты бір қолына!
жомарттықты бір қолына!
Алыстан Ас
Иваныч, Оразовтар,
Иваныч, Оразовтар,
Мұндағы достары
да қол созып бар.
да қол созып бар.
Жалғасты алтын
жіптей жақсы көңіл,
жіптей жақсы көңіл,
Ар жақта жасыл
таулар, кең жазықтар.
таулар, кең жазықтар.
Олар да бұлғағандай
қолын барлық,
қолын барлық,
Аспанға алып
кеме бір-ақ қарғып.
кеме бір-ақ қарғып.
Шықты да, бұлт
үстіне кете барды,
үстіне кете барды,
Жердегі
жылдамдығы жұртты таң ғып.
жылдамдығы жұртты таң ғып.
Темірлер әлі сол
бір тұр орнында,
бір тұр орнында,
Тербеліп майда
желмен гүл қолында,
желмен гүл қолында,
Оқушым, аз сабыр
ет, бұлар күткен
ет, бұлар күткен
Тағы бір жолаушы
бар көк жолында.
бар көк жолында.
Келеді ол жас
қуаныш, шаттық артып,
қуаныш, шаттық артып,
Жақсы үміт,
күткен арман көп құмартып.
күткен арман көп құмартып.
Күніндей
сәскеліктің от махаббат,
сәскеліктің от махаббат,
Талай жан
қызуында өтті балқып!
қызуында өтті балқып!
Бір сәуле шыға
салып астанадан
салып астанадан
Күнменен
жарысқандай аспан оған.
жарысқандай аспан оған.
Әдейі қошеметтеп
жол ашқандай,
жол ашқандай,
Бір сені күтіп тұр,
- деп дос манадан.
- деп дос манадан.
Сол сәуле зулап
келіп бір іркілмей
келіп бір іркілмей
Темірдің
жүрегіне кіретіндей.
жүрегіне кіретіндей.
Аралап өне
бойын, қан тамырын
бойын, қан тамырын
Өзімен бірге
жасап жүретіндей.
жасап жүретіндей.
Дәл қазір аспан
мен жер арасында
мен жер арасында
Тұрғандай, жаны
жолда, өзі осында,
жолда, өзі осында,
"Келсінші,
- дейді Темір, - келсін жарым
- дейді Темір, - келсін жарым
Көктің де,
көңілдің де тазасында!".
көңілдің де тазасында!".
Мінекей, алып
кеме қонды келіп,
кеме қонды келіп,
Шегінді ұсақтары
жолды беріп,
жолды беріп,
Жақындап келе
жатыр төсі аңқиып,
жатыр төсі аңқиып,
Соңында шырқ
айналған құйын еріп.
айналған құйын еріп.
Баяулап
пропеллер тынды бұл сәт,
пропеллер тынды бұл сәт,
Баспалдақ асылды
оған тұмсығын сап.
оған тұмсығын сап.
Биікте ашылды
есік, сол бір есік
есік, сол бір есік
Ондаған көзді
үйіріп тұрды бір шақ.
үйіріп тұрды бір шақ.
Ішінен шықты
халық үздік-үздік,
халық үздік-үздік,
Алдыңғы
адамдарды көзбен сүзіп.
адамдарды көзбен сүзіп.
Көрінбей өз
жолаушың көпке дейін
жолаушың көпке дейін
Сол сәтте
қобалжудың өзі қызық.
қобалжудың өзі қызық.
Ал, әне, шықты
бақыт, майдай гүлің,
бақыт, майдай гүлің,
Ақ көйлек, бұлаң
қағып қайран бұрым!
қағып қайран бұрым!
Тұрғандай құс
төресі жағаға кеп,
төресі жағаға кеп,
Сағынып қайта
тауып сайран күнін.
тауып сайран күнін.
Бөпежан, бал
бөпесі махаббаттың,
бөпесі махаббаттың,
Жырымда қаншама
рет аталды атың!
рет аталды атың!
Жарқ етіп
шыққаныңда, сәл ұмтылып,
шыққаныңда, сәл ұмтылып,
Сабырын әрең
ғана сақтады ақын.
ғана сақтады ақын.
...Қол бұлғау,
тағы-тағы қол бұлғаулар,
тағы-тағы қол бұлғаулар,
Басына бақыт құсын
қондырғандар.
қондырғандар.
Қол бұлғап
қошеметтеп тұр өздерін,
қошеметтеп тұр өздерін,
Оралған
кешікпестен жолынан дәл.
кешікпестен жолынан дәл.
Келеді ол көктен
түсіп баспалдақтап
түсіп баспалдақтап
Кеудесін жібек
желге тосқан аппақ
желге тосқан аппақ
Келеді ол алдағы
асыл күндеріне
асыл күндеріне
Қайтадан ұшу
үшін қос қанаттап.
үшін қос қанаттап.
Оқушым, осы
арада тұрып алып,
арада тұрып алып,
Біз-дағы
баршасына қол бұлғалық!
баршасына қол бұлғалық!
Бар сапар, бар
жақсылық, бар еңбектің
жақсылық, бар еңбектің
Тоғыссын
той-думанға жолы барып.
той-думанға жолы барып.
Қаңтар, 1963 ж.
.
- 116 просмотров