Көктем, әлі
тастамапсың сен мені,
тастамапсың сен мені,
Таусылмайтын
рахаттай жердегі,
рахаттай жердегі,
Тағы да бір құлағыма
келеді,
келеді,
Алыс қалған жас дәуреннің
әндері.
әндері.
Әлде сенің атың ба екен - он аты,
Ақындарды алып ұшар қанаты.
Қайту үшін торғын
көкте жуынып,
көкте жуынып,
Бұл өмірдің туса
сәтті сағаты?!
сәтті сағаты?!
Неге саған осыншама құмартам,
"Тағы да бір
туар көктем, туар таң",-
туар көктем, туар таң",-
Деймін дағы
өзімді алға сүйреймін,
өзімді алға сүйреймін,
Шаршап қалған
жүрегіме жүк артам.
жүрегіме жүк артам.
Дәл осылай сынық
қанат көбелек
қанат көбелек
Күн шыққанда
алтын сәуле себелеп.
алтын сәуле себелеп.
Конушы еді
жақындағы бір гүлге,
жақындағы бір гүлге,
Көрінетін соның өзі керемет.
Гүлден гүлге секіретін күн кайда,
Қалмау үшін
қайран басы бір сайда,
қайран басы бір сайда,
Қанағат қып
жалғыз гүлдің жұпарын
жалғыз гүлдің жұпарын
Жатушы еді құлдық
етіп құдайға.
етіп құдайға.
Қайран көктем, менің туған нағашым,
Қартайсам да еркелетіп бағасың.
Тағы да сен ескі
жүлге - тамырда
жүлге - тамырда
Қанды қозғап,
шымырлатып барасың.
шымырлатып барасың.
Көктем, көктем, бір жасама, көп жаса,
Болар еді бұл
тіршілік далбаса,
тіршілік далбаса,
Сен болмасаң, сен
келеді - деген бір
келеді - деген бір
Асыл үміт, жасыл үміт болмаса.
* * *
Кел, көктем, келші көктем, кеудеңді тос,
Сен едің ежелгі
дос, беделді дос,
дос, беделді дос,
Алысқа, әкет мені
бір сапарға,
бір сапарға,
Қасыма ескі серік
өлеңді қос!
өлеңді қос!
Баяғы есіңде ме ақбоз атым,
Бәйгеге салған
бойда, сәтте озатын,
бойда, сәтте озатын,
Өзі де, ер тоқымы
бірдей тозып,
бірдей тозып,
Бұл күнде жағдайы
оның жоққа жақын.
оның жоққа жақын.
Болмайды ылғи іштен тынса кісі,
Әуелде болған болса шын дауысы.
Шіркіннің бір
айқайы қалған шығар,
айқайы қалған шығар,
Тұлпардың
қалғандай-ақ бір шабысы.
қалғандай-ақ бір шабысы.
Ал, көктем, көтер
мені жеңіл қолмен,
мені жеңіл қолмен,
Кезімде сені көріп
көңілденген.
көңілденген.
Шаң басқан
қанатымды бір сілкейін,
қанатымды бір сілкейін,
Сау болса
қауырсыны сөгілгеннен.
қауырсыны сөгілгеннен.
Сағынған кең серуен - көк айнасын,
Байғұсың ең әуелі
бір айналсын,
бір айналсын,
Содан соң шыр айналсын шырқау жақты,
Аймалап,
айдарымен жел ойнасын.
айдарымен жел ойнасын.
Кәрі құс, -
жап-жас көңіл қайран шабыт,
жап-жас көңіл қайран шабыт,
Қайтсын бір
мекеніне сайран салып,
мекеніне сайран салып,
Сол кезде
нөсерлетіп құяр, бәлкім,
нөсерлетіп құяр, бәлкім,
Өлеңнен төбесіне
айналса бұлт.
айналса бұлт.
Ия, солай алшы, көктем, бір сергітіп.
Жұмбақтың
көкірегіме желі бітіп,
көкірегіме желі бітіп,
Қалайын жалғыз сәтке
құдайсынып,
құдайсынып,
Әйтпесе, неғылам мен сені күтіп?!
* * *
Сексеуілді құмайтта
Өмір бар,- деп
кім айтқан?
кім айтқан?
Бар,- деп соны
естідім
естідім
Ертеде бір
суайттан.
суайттан.
Суайт та жоқ бүгінде
Өз сөзіне
сүрінген,
сүрінген,
Ақ көңілді жан
еді,
еді,
Ел көзіне
ілінген.
ілінген.
Содан бері неше жыл,
Сонау кәрі сексеуіл
Көрген сайын әлгі
сөз
сөз
Жүретұғын есте
бір.
бір.
Елге бірде барғанда,
Сирек жаңбыр
жауғанда,
жауғанда,
Көктем еді
осындай,
осындай,
Жер бұлтты сауғанда.
Ертеңінде жатты құм
Кешегі бір
шаттығын
шаттығын
Тез ұмытқан без
бүйрек,
бүйрек,
Бауырында батты
күн.
күн.
Сол батар күн нұрында,
Сексеуілге
бұрында
бұрында
Қарамайтын әдетім,-
Қарап едім,
шынында.
шынында.
Көз тоқтатсам, леп тартып,
Еніп түске көк барқыт.
Сексеуіл тұр
бусанып,
бусанып,
Кеше қурап жатқан
түп.
түп.
О, дүние!- дедім мен
Таң-тамаша көңілмен.
Сөйтіп сонау құмайтта
Өмір барын көрдім
мен.
мен.
Дәл осылай кейде
біз,
біз,
Неғыласың -
пендеміз;
пендеміз;
Жете тұрып жетпейді
Ақиқатқа зердеміз.
* * *
Көктем, сенің бар-ау бір кереметің,
Адамды ұмытшақ
қып жіберетін.
қып жіберетін.
Өйткені
сендегінің бәрі жаңа,
сендегінің бәрі жаңа,
Көктегі жаңартады
күн де көркін.
күн де көркін.
Бәрін де көргендейсің бірінші рет,
Бәрі де саған
қарар күлімсіреп.
қарар күлімсіреп.
Тек қана
қуаныштың сөзін айтар -
қуаныштың сөзін айтар -
Алдыңнан ашылады ұлы
сурет.
сурет.
Тәңірінің өзі келіп көрме ашқандай,
Таласып адам көзі
жармасқандай.
жармасқандай.
Әр түстың, әр
бояудың сиқырынан
бояудың сиқырынан
Ақылың әлденеге
адасқандай.
адасқандай.
Баладай ішің тартып мәз боласың,
Ұмытып алдына
әкеп қойған асын.
әкеп қойған асын.
Ол сәби,
қуыршақпен ойнамай ма?
қуыршақпен ойнамай ма?
Сол кезде есейіп қап, ойланасың.
О, дүние, қуыршақ дүние, сені қимай,
Өтесің өмір бойы
жинай-жинай,
жинай-жинай,
Әкетер өзіңді де
бірге жинап,
бірге жинап,
Жаңағы көрме
жайған шебер құдай!
жайған шебер құдай!
...Есімде Шүбалаңның
нар қамысы,
нар қамысы,
Сыятын қойынына зорға құсы.
Көктемде ығы-жығы
жәрмеңке боп,
жәрмеңке боп,
Асырға айқұш-ұйқыш
толған іші.
толған іші.
Ұя сап,
абыр-сабыр құрылыс қайнап,
абыр-сабыр құрылыс қайнап,
Тағы да көрме
ашылып, тұрмыс жайнап.
ашылып, тұрмыс жайнап.
Қаптайды неше
түрлі жұмыртқалар,
түрлі жұмыртқалар,
Жел тербеп,
салындыны қуысқа айдап.
салындыны қуысқа айдап.
Оларды қыздырады тірлік буы,
Желбіреп төбесінде рақат туы.
Туудың,
жанданудың белгісіндей
жанданудың белгісіндей
Тербейді дүниені
перзент шуы.
перзент шуы.
Сол кезде туған
қопам - Шүбалаңым,
қопам - Шүбалаңым,
Көрінер
көрмесіндей бір Алланың,
көрмесіндей бір Алланың,
Көрінер жалпақ жиһан
бөлшегіндей,
бөлшегіндей,
Соларды алдыма
алып қуанамын.
алып қуанамын.
Бәрін де өзім жасап отырғандай,
Шынында осы жерде ой туғандай.
Бұларды
мен көрмесем, мен болмасам,
мен көрмесем, мен болмасам,
Белгісіз - дүниенің көркі қандай!
* * *
Болдың-ау, көктем маған енді естелік!
Қалайын неңді
санап, неңді ескеріп.
санап, неңді ескеріп.
Тұрғандай тар
көпірдің аузына кеп,
көпірдің аузына кеп,
Мен жеккен он бес
арба, он бес көлік.
арба, он бес көлік.
...Тағы да ораламын Шүбалаңға...
Айналып мен
ойнайтын су-алаңға,
ойнайтын су-алаңға,
Малтимын,
батып-шығып келе жатам,
батып-шығып келе жатам,
Жолығып маған жұмбақ
бір ғаламға.
бір ғаламға.
Қылтиған жас құрақтар су астынан,
Айнымай қырдың жаңа жуасынан.
Бойынан таратады
кермек иіс,
кермек иіс,
Жас иіс - тірлік
исі бүл ашылған.
исі бүл ашылған.
О, көктем, ол иісті білесің сен,
Бөлетін әр
тірліктің үлесін сен.
тірліктің үлесін сен.
Сәбидің
қолтығында, борбайында
қолтығында, борбайында
Айналып хош иіске
жүресің сен.
жүресің сен.
Жастығың, сонда сенің жаңалығың,
Жасампаз, жарылқаушы даналығың.
Дәл сондай
перзентіңнің біреуі еді,
перзентіңнің біреуі еді,
Сонау бір менің
төтті балалығым.
төтті балалығым.
Мен соған ораламын сені көрсем,
Ең алғаш
кездескен күн менімен сен,
кездескен күн менімен сен,
Жыл сайын маған
соны көрсетем деп,
соны көрсетем деп,
Жетелеп мұнша
алысқа келіп ең сен...
алысқа келіп ең сен...
Малтимын... Тағы есімде, кеудем суда...
Жаңғырған құлақ
тосам көлден шуға...
тосам көлден шуға...
Жамырап жас құрақтар
сөйлеседі,
сөйлеседі,
Не айтқанын мынау
жеңіл желден сұра.
жеңіл желден сұра.
Табаным біраздан
соң жерге тиіп,
соң жерге тиіп,
Болған соң көк
толқында тербетіліп,
толқында тербетіліп,
Ырғалып суды
кешіп келе жатам,
кешіп келе жатам,
Шыпылдап қамыс
басы белге тиіп...
басы белге тиіп...
Тағы да
елестейді өмір маған...
елестейді өмір маған...
Толқыны қанша кешсем тойдырмаған.
Сол толқын
әлдиімен, ән-күйімен
әлдиімен, ән-күйімен
Білдірмей жылды ұрлаған,
ойды ұрлаған.
ойды ұрлаған.
Алдымда тұр
жағалау көлбең қағып,
жағалау көлбең қағып,
Өмір-су бір
тынбастан келген ағып.
тынбастан келген ағып.
Сонау бір құрғақ,
суық жағалауға
суық жағалауға
Бас қойып, жығылармын мен де барып...
* * *
"...Тағы
да келді көктем, күн әдемі,
да келді көктем, күн әдемі,
Керілген шым
жібектей көк әлемі.
жібектей көк әлемі.
Сен маған бұл көктемде
кездеспедің,
кездеспедің,
Айтатын көңілімде
сыр бар еді..."
сыр бар еді..."
Сырбай
Ия, сен
кездеспедің бұл көктемде...
кездеспедің бұл көктемде...
Мол кеттің осы жолы бір кеткенде,
Баяғы қимас көңіл әдеттен бе,
Ойлаушы ем мәңгі
қаста жүр деп, мен де.
қаста жүр деп, мен де.
...Астында отырушы ек жапырақтың,
Тұратын төбемізден шашырап күн.
Жамылып
алтын-күміс сәулелерді,
алтын-күміс сәулелерді,
Қараушы ек ар
жағына атыраптың.
жағына атыраптың.
Сол жақтан қызық
күндер, сәтті күндер,
күндер, сәтті күндер,
Дегендей:
"Бақытым көр, шаттығым көр".
"Бақытым көр, шаттығым көр".
Қол былғап шақыратын
екеумізді:
екеумізді:
- Ал, Ғафу, бір
әдемі ән айтып жібер.
әдемі ән айтып жібер.
Сол әнмен
көкжиекке аттанайық!
көкжиекке аттанайық!
Жыр жазып, ақын
деген атқа ылайық.
деген атқа ылайық.
Іс істеп адам
деген атқа ылайық,
деген атқа ылайық,
Илаһим, тіл мен
көзден сақ болайық!
көзден сақ болайық!
Деуші едің, көп айтпаушы ең сөзді маған,
Көп сөзді
айтпайды ғой өзіне адам!
айтпайды ғой өзіне адам!
Өзіңдей көруші
едің ғажабы сол,
едің ғажабы сол,
Мендей-ақ сақтап
жүрген көзіңді аман.
жүрген көзіңді аман.
Сол сезім өзге түгіл маған жұмбақ,
Жүргелі туыс
сүйіп, аңға құндап,
сүйіп, аңға құндап,
Ондай мен
хикмәтті көргенім жоқ,
хикмәтті көргенім жоқ,
Дүниеде, сірә,
көрмей қаларым хақ.
көрмей қаларым хақ.
Ия, сондай менде де бір сыр бар еді,
Көктем ғой
сондағыдай бұл да әдемі.
сондағыдай бұл да әдемі.
Ол сырым - тағы
да бір қатарласып,
да бір қатарласып,
Жазатын көктем
жайлы жырлар еді.
жайлы жырлар еді.
Жан едің жалпақ елге атың ыстық,
Кетуге жасадың-ау асығыстық.
Біздегі
жыр-туыстық, жан-туыстық,
жыр-туыстық, жан-туыстық,
Кімде жоқ жәй
ағайын, жәй туыстық...
ағайын, жәй туыстық...
Қамықпа, көңіл көтеріл,
Ренжітпейік көктемді.
Белгісі жастың
екен бұл
екен бұл
Еске ала беру
өткенді.
өткенді.
Байқалды қанда бұлқыныс.
Оянып, ойнап аққандай.
Тағы бір жұмбақ
тылсым күш
тылсым күш
Сағынып мені
тапқандай.
тапқандай.
Баяғыдағы батырлар
Асынғанда бес
қару,
қару,
Аруағын дереу
шақырар
шақырар
Жорықта жоқ қой
кеш қалу.
кеш қалу.
Сондай бір сезім мені де
Қоршайды көктем келгенде.
Желіге түсем,
желіге
желіге
Жел ойнақтап
кеудемде.
кеудемде.
Жалғанның жанға бәрі дос,
Көңілге серік көп
тауып,
тауып,
Қайғысыз, қамсыз
басым бос,
басым бос,
Алдағы сәттен жоқ
қауып.
қауып.
О, дариға, бұл
шақта
шақта
Толады ішім
сенімге,
сенімге,
Біреуге яки бір
затқа
затқа
Жақсылық жасай
беруге.
беруге.
Өзімнен өзім құлшынам
Әрекет, істі сағынып,
Болмайды сәтім
тыншыған,
тыншыған,
Сәулелі ойлар
сабылып.
сабылып.
Сөздерді қақшып қашаған
Кетемін сонда
сөйлеп мен:
сөйлеп мен:
"Осының
бәрін жасаған
бәрін жасаған
Көктемнің күші
ғой" деп мен.
ғой" деп мен.
* * *
"Қырық жылғы жарыңа
Қартайды көзің болып таң.
Қарағандай аруға
Жаңа ғана
жолыққан.
жолыққан.
Мына көктем қайтеді,
Алдап, көзің жазбай-ақ,
Тағдырдың сан тәлкегі
Бастан өткен аздай-ақ!"-
Дейді маған ақын дос
Айтып шағым көктемге.
"Ақылыма
ақыл қос,
ақыл қос,
Ми сұйылып кеткен
бе?"
бе?"
Мен күлемін мәз болып:
- Осал сөзді
айтпа онша,
айтпа онша,
Көл-көңілге қаз
қонып,
қонып,
Аққу ұшып
жатпаса,
жатпаса,
Кәрі әйелдің жас
болып,
болып,
Қайта келіп
сүймесе,
сүймесе,
Жаның балқып, мас
болып,
болып,
Қайта отына
күймесе.
күймесе.
Жердің бәрі қып-қызыл
Қырмызыға
толмаса,
толмаса,
Бойыңдағы от-қызу
Баяғыдай болмаса.
Маңайыңа дос толып,
Бал бөлісіп
ішпесе,
ішпесе,
Әр сөзіңді хош
көріп,
көріп,
Қошеметтей түспесе.
Алтын тақта бір мезгіл
Отырмасаң патша
боп,
боп,
Нақ төбеңде
күмбез кіл,
күмбез кіл,
Асыл-маржан тас
та көп.
та көп.
Жарқ-жұрқ етіп
сол тастан
сол тастан
Айнымайтын көздері,
Кәнизактар тұс-тұстан
Жалынбаса өздері.
Күй кешесің сондай бір...
Қой, бауырым, қой, құрсын!
Әулие деп көктемді
Несін күтіп
отырсың?!
отырсың?!
* * *
Ал, көктем, сөйлеп болды ақын жаны,
Осы өлең сені
айқайлап шакырғаны.
айқайлап шакырғаны.
Сонау бір жолдың
шеті жақындады,
шеті жақындады,
Болатын
жан-жағының тақыр бәрі.
жан-жағының тақыр бәрі.
Таусылып бара жатыр көз көргендер.
Кешегі таусылмасқа сөз бергендер.
Солайша өмір заңы
- тірлік заңы,
- тірлік заңы,
Ол заңда жоқ қой
әлі өзгергендер.
әлі өзгергендер.
Мезгілдің төртеуі де сен болғанда,
Көбірек жасар ма
едік бұл жалғанда,
едік бұл жалғанда,
Арман ғой ол әшейін
пендешілік,
пендешілік,
Қашанда көп нәрседе
құн болған ба?
құн болған ба?
Жарайды, келдің,
кәне, жайнаң қақшы,
кәне, жайнаң қақшы,
Бойдағы мұздап
қалған қанды ойнатшы!
қалған қанды ойнатшы!
Келдің сен,
шақырғанға тілімді алып,
шақырғанға тілімді алып,
Ақынды сыйлағаның
қандай жақсы!
қандай жақсы!
Көк шыбық исің
қандай, денең қандай!
қандай, денең қандай!
Иіскеп өкпе
байғұс дем алғандай.
байғұс дем алғандай.
Қажыған қайран
жүрек қайта соғып,
жүрек қайта соғып,
Қарайған қайран көңіл ағарғандай.
Сандалып, сая таппай саясаттан,
Жоқшылық,
қымбатшылық, сор апаттан,
қымбатшылық, сор апаттан,
Бір сәтке
паналауға аш қойныңды,
паналауға аш қойныңды,
Зарығып,
қорғаушымдай жаңа тапқан.
қорғаушымдай жаңа тапқан.
Такаббар патша
мінез, кінәз кеуде
мінез, кінәз кеуде
Көнбейді қуанышты
күн "аз" деуге,
күн "аз" деуге,
Баяғы ақбоз атты
бермесең де,
бермесең де,
Апарып таста
ақынды біраз жерге!
ақынды біраз жерге!
Наурыз, 1993 жыл
- 187 просмотров