Қайыршы киімі
жыртық, жалаң аяқ,
жыртық, жалаң аяқ,
Мойнында ескі
дорба, қолда таяқ,
дорба, қолда таяқ,
Қалада қайыр
сұрап жүруші еді,
сұрап жүруші еді,
Күн көріп
бергенімен әркім аяп.
бергенімен әркім аяп.
Үйіне бай-мырзаның келген шақта,
Қазына салтанатын
көрген шақта,
көрген шақта,
Ойлайтын: «Мұнан артық не керек, - деп, -
Осындай Құдай
бәрін берген шақта?!
бәрін берген шақта?!
Отырып алтын,
күміс ортасында,
күміс ортасында,
Тоймайтын несі, -
дейтін, - мал мен баққа?!»
дейтін, - мал мен баққа?!»
Бір күні шаршаған
соң демін алып,
соң демін алып,
Отырып, ой
жіберді әрбір жаққа.
жіберді әрбір жаққа.
Ойлайды: «Кейбіреулер болады бай,
Не түрлі
керегінің бәрі де сай.
керегінің бәрі де сай.
Жайлы орын, жақсы
тамақ, жиған жиһаз,
тамақ, жиған жиһаз,
Қанағат етіп
соған тұрмайды жай.
соған тұрмайды жай.
Ұрынып әр кәсіпке
жүргені әман,
жүргені әман,
Бәріне өзі тойса,
көзі тоймай.
көзі тоймай.
Айрылар ақырында
қолдағыдан,
қолдағыдан,
Дәулетін асырам
деп ойлай-ойлай».
деп ойлай-ойлай».
Иесі анау үйдің бұрын болған
Кісі еді
заманында бақыт қонған.
заманында бақыт қонған.
Бақ қарап, Қыдыр
дарып тұрған шақта,
дарып тұрған шақта,
Дәулетің құралады
оң мен солдан.
оң мен солдан.
Кәсібі сауда еді
еткен жастан,
еткен жастан,
Бай болды, Құдай
беріп, жұрттан асқан.
беріп, жұрттан асқан.
Бар болса
қанағаты сол уақытта,
қанағаты сол уақытта,
Өлердей емес еді,
жай тұрса, аштан.
жай тұрса, аштан.
Үстіне байығанның
байимын деп,
байимын деп,
Теңіздің ар
жағынан сауда ашқан.
жағынан сауда ашқан.
Кемесі тауарымен
ғарық болып,
ғарық болып,
Кез келді
мезгіліне бағы қашқан.
мезгіліне бағы қашқан.
Кәсіпке сонан
бері кетті ебі,
бері кетті ебі,
Келмеді қайтып
байлық теңіздегі.
байлық теңіздегі.
Борышқа
белшісінен батып әбден,
белшісінен батып әбден,
Мүлкінің болды бәрі жоқ есебі.
Баяғы байлық
дәурен бастан көшіп,
дәурен бастан көшіп,
Секілді түсте
көрген болды кебі.
көрген болды кебі.
Және де бір саудагер байып еді,
Саудасын әр
жерлерге жайып еді.
жерлерге жайып еді.
Үстіне байығанның
байимын деу -
байимын деу -
Оның да осы бір
зор айыбы еді.
зор айыбы еді.
Малынан о да айрылып, жұрдай болды,
Саудасы сынып,
бағы тайып еді.
бағы тайып еді.
Санасам, толып жатыр осындай кеп,
Қанағат, байыдым
деп, етпейтін көп.
деп, етпейтін көп.
Сазайы
шіркіндердің жай тұрмаған,
шіркіндердің жай тұрмаған,
«Құдая, бергеніңе
мың шүкір!» - деп.
мың шүкір!» - деп.
Сол жерде
Қайыршыға Қыдыр келіп:
Қайыршыға Қыдыр келіп:
«Жүруші ем, -
деді, - аяп, сырттан көріп.
деді, - аяп, сырттан көріп.
Дорбаңның аузын
ашып, тос, бейшара,
ашып, тос, бейшара,
Мен сені
байытайын алтын беріп.
байытайын алтын беріп.
Жалғыз-ақ бір шарты бар, ал есіңе,
Түскеннің бөрі
алтын дорба ішіне.
алтын дорба ішіне.
Дорбадан жерге түссе, тозаң болып,
Жұмсауға
жарамайды пайда ісіңе.
жарамайды пайда ісіңе.
Керемін, дорбаң ескі, нашар екен,
Қызығып, қызармасын онша шекең.
Алтынды қанша
алсаң да, аямаймын,
алсаң да, аямаймын,
Бірақ бұл дорбаң
сенің шыдар ма екен?».
сенің шыдар ма екен?».
Қайыршы енді
қарап тұрсын нешік,
қарап тұрсын нешік,
Дорбасын тоса
берді аузын шешіп.
берді аузын шешіп.
«Сала бер, төгілер деп қорықпа, - деді, -
Болғанмен дорбам
ескі, емес тесік».
ескі, емес тесік».
Сауылдап құйылды
алтын дорбасына,
алтын дорбасына,
Қайыршы сағатта
бай болмасын ба!
бай болмасын ба!
Бір ғана өзі
түгіл, әулетімен
түгіл, әулетімен
Байырлық болды
тапқан олжасына.
тапқан олжасына.
«Ау, жаным, - Қыдыр айтты, - енді жетер,
Қанағат уақытың
болды етер.
болды етер.
Жарылып кетсе,
байғұс, дорбаң ескі,
байғұс, дорбаң ескі,
Алтындар рәсуәй
болар бекер».
болар бекер».
«Сала түс, әлі де болса, бітегене!
Жарылсын бет алдына дорба неге?!
Сала бер,
алтындарың таусылмаса,
алтындарың таусылмаса,
Дорба үшін
жарылар деп қайғы жеме».
жарылар деп қайғы жеме».
«Ал толды дорбаң әбден, жетер, жаным!
Жарылып, тығыздасаң, кетер, жаным!
Аз байлық емес бұ
да, біле білсең,
да, біле білсең,
Тоймастық ете
берме бекер, жаным!».
берме бекер, жаным!».
«Тағы да салшы, сал!» - деп емінеді,
Шыдамай, дорба енді сөгіледі.
Қазына дорба
толған бір минутта
толған бір минутта
Сау етіп бәрі
жерге төгіледі.
жерге төгіледі.
Төгіліп алтын, болды тозаң мен шаң,
Қайыршы аузын
ашып, отыр аң-таң.
ашып, отыр аң-таң.
«Табалап
өзгелерді, әй, Қайыршым,
өзгелерді, әй, Қайыршым,
«Қанағат етпеген
соң, - деуші ең, - сазаң!».
соң, - деуші ең, - сазаң!».
Аз байлық емес
еді сенің де олжаң,
еді сенің де олжаң,
Қызығып,
демегенде «жұрттан озам!».
демегенде «жұрттан озам!».
Осымен қысқартамын сөзді жай-ақ,
Үстіне жығылғанның салмай таяқ.
Кінәні қанағатқа
аударайын,
аударайын,
Қам көңіл
Қайыршыға тимей, аяп.
Қайыршыға тимей, аяп.
Қанағат жүзі қара
жоламайтын
жоламайтын
Бейне бір байлық
пен бақ араздай-ақ.
пен бақ араздай-ақ.
- 86 просмотров