Кейінде сәрсенбіде
Жайық қалды;
Жайық қалды;
Кең дала
етек-жеңін жайып салды.
етек-жеңін жайып салды.
Қасқа жол қайқаңдайды
белден белге
белден белге
Ұқтырып
өткен-кеткен жайыттарды.
өткен-кеткен жайыттарды.
Бұл жолмен
бақ-талайын сынасқалы
бақ-талайын сынасқалы
Сағызға, Жем
бойына кім аспады?..
бойына кім аспады?..
Батырға,
кірешіге, торғыншыға
кірешіге, торғыншыға
Оңаша ортақ мұңын,
күн, аспаны.
күн, аспаны.
«Қош!» айтып
кейіндегі қалың жұртка,
кейіндегі қалың жұртка,
Бұл жолмен жылап
асты қалыңдық та.
асты қалыңдық та.
Біреуі сорлы
кыздың сонау белге
кыздың сонау белге
Депті ғой:
«Оңашада қанымды ұртта!»
«Оңашада қанымды ұртта!»
Белгісіз
жылдарының саны маған;
жылдарының саны маған;
Жел ғана соны
жоқтап сарнаған.
жоқтап сарнаған.
Қасында қарақшының
құлпытасы
құлпытасы
Ит өтті әлденеше
сарып оған?!
сарып оған?!
Ал, мынау кімнің
ісі?.. Ер ісі ме?..
ісі?.. Ер ісі ме?..
От жаққан үңгіп
барып жер ішіне.
барып жер ішіне.
Ұқсайды ұры
тентек пісіргенге
тентек пісіргенге
Бедеудің етін
орап терісіне.
орап терісіне.
Біреудің көз
жасына қарамастан,
жасына қарамастан,
Жиіркенбей жеген
қанша арам астан?!
қанша арам астан?!
Қылыштың сынығы
да қыр басында
да қыр басында
Адамның
сүйегімен араласқан.
сүйегімен араласқан.
Қай заман, қанша
жерге кан ағыздың?
жерге кан ағыздың?
Өшпестен бәрі
жатыр қаралы іздің.
жатыр қаралы іздің.
Қалбаңдап сол
төбеде әлі де жүр
төбеде әлі де жүр
Екі рет жүз
жасаған қара құзғын.
жасаған қара құзғын.
...Неше күн
жортып келіп, ат шалдырып,
жортып келіп, ат шалдырып,
Шапаннын. тұйығына
жатсаң кіріп.
жатсаң кіріп.
Бұл жолда бұдан
да көп ой келеді,
да көп ой келеді,
Кетесің
тағы-тағы шапшаң жүріп.
тағы-тағы шапшаң жүріп.
Тағы да
некен-саяқ ел көресің,
некен-саяқ ел көресің,
Кез барда
қоналқаға үлгересің.
қоналқаға үлгересің.
Ақырын таң
намазда қош айтысып,
намазда қош айтысып,
Тағы да қарияға
қол бересің.
қол бересің.
Тағы да түні
бойы қутыңдаған,
бойы қутыңдаған,
(Нағашың, жездең
болып күй тыңдаған),
болып күй тыңдаған),
Ала аяқ қалады ұйқтап,
төсегінде,
төсегінде,
Үргенмен
естілмейді итің де оған,
естілмейді итің де оған,
He керек оған,
сірә, сенің өзгең?..
сірә, сенің өзгең?..
Сонда да ел
жақсы ғой сері кезген:
жақсы ғой сері кезген:
Тағы да түйе
сауған жас келіншек
сауған жас келіншек
Таң ата ұзатады
сені көзден.
сені көзден.
Сендей сол Құрманғазы
жалғыз атты;
жалғыз атты;
Жолшыбай күй де
шертті, жамбы да атты.
шертті, жамбы да атты.
Бәрі де «көз
оқытар», көніл ашар»-
оқытар», көніл ашар»-
Жемейді
жалғыздығы жанды қатты.
жалғыздығы жанды қатты.
Астында бәйгі
бозы бұлаңдаған,
бозы бұлаңдаған,
Киналып, аса
шауып бұланбаған.
шауып бұланбаған.
Сыншылар мойынын
көрсе жануардың
көрсе жануардың
Аққу мен ұқсатады
жыланды оған.
жыланды оған.
Көргенде үлкен,
кіші - тілесе кім -
кіші - тілесе кім -
Бір бөлек сөз қылады
тілерсегін.
тілерсегін.
«Мініскер емес»
деді бір «сәуегей»,
деді бір «сәуегей»,
Ол қалай саған бақыт
тілер тегін?..
тілер тегін?..
Сатсын деп
саңлақ атты ол шенеген;
саңлақ атты ол шенеген;
Сұқ көзде тілек
те бар өлсе деген.
те бар өлсе деген.
Адам аз
жануардың сағағы мен
жануардың сағағы мен
Қарыстап
омырауын өлшемеген.
омырауын өлшемеген.
...Жолаушы
күзектегі ел ішімен
күзектегі ел ішімен
Ұзады: ат
танбады желісінен.
танбады желісінен.
Ат бүгін пысқырады:
сұрапылды
сұрапылды
Сезгендей қоңыр
суық жел исінен.
суық жел исінен.
Батпай-ақ күннің
көзі өшті бұрын,-
көзі өшті бұрын,-
Калың бұлт
қарауыта көшті қырын.
қарауыта көшті қырын.
Аспанның
жабығынан жарқыл ойнап,
жабығынан жарқыл ойнап,
Төңірек тұнжырады
кешті құрым.
кешті құрым.
Маза жоқ қара
күс пен қырғауылда;
күс пен қырғауылда;
Соғар ма мұның
арты мол дауылға...
арты мол дауылға...
Күндік жер әлі
бүдан Төремұрат,
бүдан Төремұрат,
Қону шарт сонау
шоғыр малды ауылға.
шоғыр малды ауылға.
Апыр-ау, сонау
әйел безектеген,-
әйел безектеген,-
Асығыс ала қаппен
тезек терген...
тезек терген...
Бейшара, нағылса
да, біреу болды-ау
да, біреу болды-ау
Басынан бар
қызығын тез өткерген!
қызығын тез өткерген!
Адам ба жат
есікті жесір ашқан?!..
есікті жесір ашқан?!..
Айып па ұрғашыдан
жөн сұрасқан?..
жөн сұрасқан?..
Қалайша
қорқытпайды бейшараны
қорқытпайды бейшараны
Найзағай,
қарауытқан жол, сұр аспан?.
қарауытқан жол, сұр аспан?.
Жолаушы солай
кетті ұғысқалы.
кетті ұғысқалы.
Үрейлі әйел
еппен ығыстады;
еппен ығыстады;
Тақымнан қара
шолақ мылтык көріп,
шолақ мылтык көріп,
Қос қолдап
жағасын да нық ұстады.
жағасын да нық ұстады.
- Жарқыным,
қорықпаңыз!..
қорықпаңыз!..
Залалсызбын.
Ісі ғой оңашада
ол әлсіздің...
ол әлсіздің...
Барар жер, басар
тауым - алдым ұзақ;
тауым - алдым ұзақ;
Жөн сұрап өзіңізден
алам сіздің.
алам сіздің.
Рет жоқ
түсіңізді түк бұзатын...
түсіңізді түк бұзатын...
Адаммын ақтан
туған түпкі затым...
туған түпкі затым...
Ол бұлай айта
түсіп... Ат тоқтады...
түсіп... Ат тоқтады...
Жап-жақын
аралары... Тіпті жақын.
аралары... Тіпті жақын.
Шықпады, дінкелерін
құртып үн де,
құртып үн де,
Жүректің не
ғаламат түр түбінде?!
ғаламат түр түбінде?!
Ала қап сылқ
етті де, жерге түсті,
етті де, жерге түсті,
Келіншек бір
қақпады кірпігін де.
қақпады кірпігін де.
Әлі тұр... Әлі
кезге көз қадалған.
кезге көз қадалған.
Бірі жоқ
қарашығын қозғап алған.
қарашығын қозғап алған.
Осы еді-ау асыл
тоты;
тоты;
оны кеше
Алыстан ұзын қолын
созған алған.
созған алған.
Алдамшы бақыт
кеше аялаған,
кеше аялаған,
Енді не?.. Қатал
тағдыр аямаған.
тағдыр аямаған.
Секірді Құрманғазы
аттан оқыс,
аттан оқыс,
(Алдында кім
тұрғаны аян оған).
тұрғаны аян оған).
Бұлайша түспес
болар әркім аттан,-
болар әркім аттан,-
Шылбыр да
алынбады арғымақтан.
алынбады арғымақтан.
Денесін Құрманғазы
дереу жиды;
дереу жиды;
Намыс пен оны
жерге ар құлатқан.
жерге ар құлатқан.
Тізерлеп кайта
тұрды, қарманды да.
тұрды, қарманды да.
Жер-ұшық,- деді
саған арналды да,
саған арналды да,
Келіншек ұшып
келді қанаттыдай
келді қанаттыдай
Жүректе жүрген
бәлкім арман бұ да.
бәлкім арман бұ да.
- Кыз Айжан!
- Құрман аға!
- Асыл Айжан!
Мақшарда табысар
ма осылай жан?
ма осылай жан?
- Ағажан! Абзал еді пейіш десең...
Өңім бе?.. Сорлы
басым, осыны ойлан...
басым, осыны ойлан...
Нұр жауды, Құрман
аға, үстімізден;
аға, үстімізден;
Әнекей, жарқыл жақын
ұшты көзден.
ұшты көзден.
- Иә, сәулем! Қатты жаусын қара
жаңбыр,
Кез жазып қала
тұрсын күшті бізден.
тұрсын күшті бізден.
Иә, солай!..
Бағымызға, заты, солай,-
Бағымызға, заты, солай,-
Аспанда ғаламат
боп жатыр талай.
боп жатыр талай.
Жаурасаң,
сағынышым сая болсын,
сағынышым сая болсын,
Кел! Аттың ығына
кел жатырқамайі
кел жатырқамайі
Көргем жоқ көк
пен жердің әмірінен
пен жердің әмірінен
Мұншалық
мүшіркеуді өмірі мен!-
мүшіркеуді өмірі мен!-
...Өзіне тартып
алды оны Құрман
алды оны Құрман
Шапанның орын
беріп өңірінен.
беріп өңірінен.
Паналап иектің
астын, қолтығыңды,
астын, қолтығыңды,
Жаңбырдан,
найзағайдан ол тығылды.
найзағайдан ол тығылды.
Оның да ыстық
демі төске тиіп,
демі төске тиіп,
Жүректі бұл
жалғанның өрті қылды.
жалғанның өрті қылды.
- Жарқыным! Асып барам алыс жаққа,
Жөн жоқ деп
хан-теремен алыспаққа...
хан-теремен алыспаққа...
Тағы да қашып
барам, жасырам ба,
барам, жасырам ба,
Жеткем жоқ
өлмеген соң әлі ұшпаққа...
өлмеген соң әлі ұшпаққа...
Тірлікте
баршасына мейір қансын;
баршасына мейір қансын;
Қайтам ба
тәуекелге бой ұрғансың?!
тәуекелге бой ұрғансың?!
Ал, енді өзің
білгіз: бұл тайпыда
білгіз: бұл тайпыда
Сен кімнің
бақытына бұйырғансың?
бақытына бұйырғансың?
Кісіңді
жасырғанын. күнә, шырақ,
жасырғанын. күнә, шырақ,
Тотыны бағып
отыр кім асырап?-
отыр кім асырап?-
Аямай қара көзден
жас келтіріп,
жас келтіріп,
Айжанды қатты
соқты мына сұрақ.
соқты мына сұрақ.
Кез дереу көзбен
суық арбасты да...
суық арбасты да...
Сонда да ақ
жүзінен әр қашты ма?!
жүзінен әр қашты ма?!
- Ағатай,- деді бір сәт,- екеуміздің
Баяғы бақытымыз
- алғаш күнә.
- алғаш күнә.
Соңғы да күнәм
менің сол болатын,
менің сол болатын,
Есімде жақсы
түстей сол ғана түн.
түстей сол ғана түн.
Кісімнің содан
бері атағам жоқ
бері атағам жоқ
Жүректен - улы
жылан сорған атын.
жылан сорған атын.
Болып ем оны
мәңгі ұмытқандай,
мәңгі ұмытқандай,
Жылт етті бүгін
тағы үміт қандай?!
тағы үміт қандай?!
Әлгіде атын атап
жүгіріппін,
жүгіріппін,
Жаны жоқ тас
мүсіндей тұрып қалмай.
мүсіндей тұрып қалмай.
Қайтесің тамыры
тас қуарғанды,
тас қуарғанды,
Мен кашан ұмытқалы
қуанғанды?!
қуанғанды?!
Сөзіме
иланғайсың: сонау тұрған
иланғайсың: сонау тұрған
Ақ үйде ақ
сақалды куәм қалды.
сақалды куәм қалды.
Ол менің қатал
ием қасиетті,
ием қасиетті,
Пенде емес, оны
маған хақ сый етті.
маған хақ сый етті.
Тыншимын өлі
жандай, егер сол бір
жандай, егер сол бір
Баурыма қатты
қыссам қарт сүйекті.
қыссам қарт сүйекті.
Бір соның көз
алдында бұғын төмен,
алдында бұғын төмен,
Айтқызбай
әміріне жұғып, көнем.
әміріне жұғып, көнем.
Әсем саз, арман,
тілек, сағыныштың -
тілек, сағыныштың -
Барлығын бір сол
үшін жоқ еткен ем.
үшін жоқ еткен ем.
Мен оның тартыларда
құшағына,
құшағына,
Домбырам отын
болды ошағына.
болды ошағына.
Қақталды қара
борша сол ағашқа,
борша сол ағашқа,
Таласты күндер
алтын шашағына.
алтын шашағына.
Күндерді содан
бері кезекпенен
бері кезекпенен
Ұйқтатам, олар
үшін тезек терем.
үшін тезек терем.
Осындай оңашада
мағанасыз
Қызарып шыққан
күнді тез өткерем.
күнді тез өткерем.
Кеспірсіз кең
даланы кезеп көрем;
даланы кезеп көрем;
Мен соған күнде
оңаша көз жеткерем:
оңаша көз жеткерем:
Су ішкен, жалғыз
оттап, құралай мен
оттап, құралай мен
Қу жыңғыл
саясынан көжек көрем.
саясынан көжек көрем.
Жетім ұл қора
қойды жалғыз жайды,
қойды жалғыз жайды,
Оңаша зарлағаны
жан қозғайды.
жан қозғайды.
Ала қаз
жұмыртқасын жылан сорған,
жұмыртқасын жылан сорған,
Өзінен басқа
жанға жарғызбайды.
жанға жарғызбайды.
Бір тәңір
барлығына айыпты да;
барлығына айыпты да;
Осыны сорлың
бүгін жай ұқты ма?..
бүгін жай ұқты ма?..
Жарыңа серік
болмақ сертім еді;
болмақ сертім еді;
Сені де бұйыртпады...
Жайықты да...
Жайықты да...
Жараспас шүбәсі
көп жерге тұрған,
көп жерге тұрған,
Үйге жүр аға
болып бірге туған.
болып бірге туған.
Алласы, аруағы -
бәрі де бар,
бәрі де бар,
Олқы емес менің
түскен ірге-түлғам.
түскен ірге-түлғам.
Жөн десең ескі
дертті жаңғыртуың,
дертті жаңғыртуың,
Өзің көр:
өзегіңді жандыр, суын.
өзегіңді жандыр, суын.
Сез бітті, ол
ақырын сипап алды
ақырын сипап алды
Құрманның
маңдайынан жаңбыр суын.
маңдайынан жаңбыр суын.
Бір қилы Құрманғазы
тұнжыр енді,
тұнжыр енді,
Қапаста қайран
асық тың жүр еді.
асық тың жүр еді.
Мұны да
құлазытты ару жастың
құлазытты ару жастың
Бақыттан
әлдеқашан тұл жүрегі.
әлдеқашан тұл жүрегі.
- Іс болған,-
деді Құрман,- нелер
деді Құрман,- нелер
«ғажап!»
Уа, тоба!..
Сұлулық пен өнер мазақ...
Сұлулық пен өнер мазақ...
Тегінде,
аңыраған саздан қорқып
аңыраған саздан қорқып
Әлдисіз,
жаназасыз өлер қазақ.
жаназасыз өлер қазақ.
Жә... барам,
ағаң болып «көргенді» үйге,
ағаң болып «көргенді» үйге,
Маңырап
малы-басы өрген биге.
малы-басы өрген биге.
Ұзақ түн көңіл
айтам сол есікте
айтам сол есікте
Жоғалған
махаббат пен өлген күйге.
махаббат пен өлген күйге.
Қайтейін, қалап
сүйген қарындасым,
сүйген қарындасым,
Кісенге кісің
қолы қарылғасын!..
қолы қарылғасын!..
Өтініп өз
жарымнан сұрап алған
жарымнан сұрап алған
Сен едің ақ
бөтеге қарлығашым...
бөтеге қарлығашым...
Мен сендей
жоғалтпаймын ішкі мұңды,
жоғалтпаймын ішкі мұңды,
Имандай тұтам
сонау үш күнімді.
сонау үш күнімді.
Қоспаған қатал
тағдыр жеңгелігі
тағдыр жеңгелігі
Қалдырды
жүрегімде ұшқыныңды.
жүрегімде ұшқыныңды.
Ал, саған айтар
өлең: «Аулыңдамын,
өлең: «Аулыңдамын,
He десең,
жалтағым жоқ - қаулыңдамын.
жалтағым жоқ - қаулыңдамын.
Аз күнге...
Ақтық рет... Тым құрыса
Ақтық рет... Тым құрыса
Қоянның
«өжегіндей баурындамын».
«өжегіндей баурындамын».
...Оқушым? Болды
қызық аяғы да.
қызық аяғы да.
Бұл сәтте жылт
етпеді жай оғы да;
етпеді жай оғы да;
Білмеппіз, әлдеқашан
жұлдыз туып,
жұлдыз туып,
Аулаққа бұлт
кетіпті баяғыда.
кетіпті баяғыда.
Ақынның ендігі
сез еркі деме:
сез еркі деме:
Су шөпке сұлап
тұрды екі дене...
тұрды екі дене...
О да бір
ғарыптардың осалдығы,
ғарыптардың осалдығы,
Сен оған
еліктеме, елтіме де.
еліктеме, елтіме де.
Қарасын қара
дейік, ағын ақтап:
дейік, ағын ақтап:
Сертінен қалай
ғана айнымақ пәк?..
ғана айнымақ пәк?..
Ғарыптар мауқын
басып, маңғаз кеште,
басып, маңғаз кеште,
Жуынды
сәулесімен айдың аппақ.
сәулесімен айдың аппақ.
Салты бар әр
ғасырдың, әр уақтың;
ғасырдың, әр уақтың;
Ұстады
шылбырынан ару аттың;
шылбырынан ару аттың;
Сағынған ағасы
мен ақ періште
мен ақ періште
Беттеді ордасына
«аруақтың».
«аруақтың».
- 112 просмотров