- Сыңқылдап бір ән салады,
Сықылықтап
күледі.
күледі.
Әм шырайлы, әм
саналы
саналы
Жан тәрізді. Кім
еді?..
еді?..
Кім де болса
келе берсіні
келе берсіні
Көйлек онсыз
жыртылған.
жыртылған.
Қайтсін әйел
келемешін,
келемешін,
Менің мынау
түр-тұлғам?!
түр-тұлғам?!
Әрілесе қыл
самайым қорқытар,
самайым қорқытар,
Әрілесе асқақ сұлу
қор тұтар -
қор тұтар -
Отырды
Құрманғазы осыны ойлап,
Құрманғазы осыны ойлап,
Әлгіде қыл
пернесін басып ойнап.
пернесін басып ойнап.
Сөйлеткен
домбыраны қойды қайта,
домбыраны қойды қайта,
Қыз келді; ақ
қолында асыл оймақ.
қолында асыл оймақ.
Жан бар деп
әдепкіде қыз ұқпады;
әдепкіде қыз ұқпады;
Құлпырды ақ
бетінде қызып қаны.
бетінде қызып қаны.
Өзімен
сейілденіп өзі ғана
сейілденіп өзі ғана
Сүйріктей
саусақтарын қызықтады.
саусақтарын қызықтады.
Ұшқалақ
тотайлығын жиі қыла
тотайлығын жиі қыла
Асылды
бәйбішенің иығына
бәйбішенің иығына
Момақан Құрманғазы
кеш ілікті
кеш ілікті
Ойнақы қара
көздің қиығына.
көздің қиығына.
Бір сәтте
қалды-дағы тыжырына
қалды-дағы тыжырына
Сөйледі
бәйбішеге қыз ұрына:
бәйбішеге қыз ұрына:
- Бұл ағаш
әзідегі дәруіш пе
әзідегі дәруіш пе
Әлдекім құшатұғын
құзырына?!
құзырына?!
Кім бұзған
домбыраның мәні, шырқын?
домбыраның мәні, шырқын?
Құлағын
бұрағансып... Бәлі, шіркін!-
бұрағансып... Бәлі, шіркін!-
Әулекі жаралмаса
адам деген
адам деген
Өзінің байқамай
ма әлі, сұрқын?!
ма әлі, сұрқын?!
Маңдайын ұстағансып
сәл бүгіліп,
сәл бүгіліп,
Бұлайша ару
бикеш салды қылық.
бикеш салды қылық.
Ұшынан аяғының
жүгіргіштеп
жүгіргіштеп
Ізінше домбыраны
алды жұлып.
алды жұлып.
Алды да,
ерке сұлу пәк
түледі.
түледі.
Жетердей бір
өзіне бақ-тілегі...
өзіне бақ-тілегі...
Су жібек жең
аузынан суырылып
аузынан суырылып
Асылды
күй-шанаққа ақ білегі.
күй-шанаққа ақ білегі.
Жүйрік қол
періштенін қанатындай,
періштенін қанатындай,
Жай көзің ұстай
алмай-қалатындай.
алмай-қалатындай.
Сұқпатты сұлу
төсі көтеріңкі,
төсі көтеріңкі,
Ілгері ұмтылады
бала тынбай.
бала тынбай.
Ол қашан
тәңіріне шақты мұңын?!
тәңіріне шақты мұңын?!
Ұқпайды ұзатылар
шартты күнін.
шартты күнін.
Адайда
Мамырайдың Айжан қызы
Мамырайдың Айжан қызы
Мастана шертті
күйін шаттығының:
күйін шаттығының:
Тақ күні ту-дым,
Балапаны қу-дың
Өзім болдым.
Ай-дын
Ай-дын
Көлге төсім
шай-дым.
шай-дым.
Ұштым,
Кеттім
Үстін
көктің
Аралап ас-тым,
Әніме бас-тым.
Жетпей қалды
жерден
жерден
Атқан оғы
мерген.
мерген.
Төре де
Көре де
ар-ман-да;
Ата да,
Бата да,
бар маң-да.
Та-та-та,
Та-та-та,
та?..
«Та-та-та!»-жанның
сыры алып қашпа
сыры алып қашпа
Әдемі
жазылғандай анық тасқа.
жазылғандай анық тасқа.
Адуын күй
тоқтады.
тоқтады.
Кім біледі,
Жолаушы қыз
өнерін әлі ұқпас па?!
өнерін әлі ұқпас па?!
Мұны ойлап, ақ,
бетінен алау шыға,
бетінен алау шыға,
Қараса Айжан сұлу
жолаушыға,
жолаушыға,
Ұқсайды
қыс-боранда балық аулап,
қыс-боранда балық аулап,
Көк теңізде
көргені мол аушыға.
көргені мол аушыға.
Теңіздің душар
болсаң тентегіне,
болсаң тентегіне,
Дәулеттің
қарамайды кем, теңіне,-
қарамайды кем, теңіне,-
Шетінен шекпені жоқ,
өнері мол
өнері мол
Деуші еді ән
салады кең төгіле.
салады кең төгіле.
Деуші еді «шын
таныса әр ағаны
таныса әр ағаны
Перизат құштарына
жарағаны»...
жарағаны»...
Таныдым: өткір
екен өр жігіттің
екен өр жігіттің
Мұртынан қатал
күліп қарағаны?!
күліп қарағаны?!
«Місі мол
бейтаныстан қорынбас кім?»
бейтаныстан қорынбас кім?»
Дегенше
домбыраға қолын қашқын
домбыраға қолын қашқын
Ұсынды; жадырады
қалың қабақ
қалың қабақ
Сұранып рұқсатын
қарындастың.
қарындастың.
Ақ бикеш
сындырмады мұның сағын,
сындырмады мұның сағын,
Сөкпеді сыры жұмбақ
ұрыншағын,-•
ұрыншағын,-•
«Құжырын
құлағымен естімесе
құлағымен естімесе
Демек пе: «Үйді
босат, үнің шағын!»
босат, үнің шағын!»
Жолаушы
күлдіреуіш күмбезіне
күлдіреуіш күмбезіне
Көз тікті...
одан әрі күн көзіне...
одан әрі күн көзіне...
Алдында паң
домбыра жатыр шалқақ.
домбыра жатыр шалқақ.
Қымсына қыз
жасырын күлді өзіне.
жасырын күлді өзіне.
Шүбәлі Айжан әлі
«ағасына»,
«ағасына»,
Шынымен туған ба
деп бақ асыра.
деп бақ асыра.
Тықсырып ту
басынан домбыраның
басынан домбыраның
Бес үлкен саусақ
келді сағасына.
келді сағасына.
Ал, кетті бебеу
сарын ырық бермей,
сарын ырық бермей,
Бала-каз,
мойыныңды бұрып көрмей
мойыныңды бұрып көрмей
Нетерсің?! Ерен
екен жатпайтұғын
екен жатпайтұғын
Жұртының
махаббатын жүріп термей.
махаббатын жүріп термей.
Сал-мырза әлде
неге күйінген де,
неге күйінген де,
Жұпыны әдейілеп
киінген бе?-
киінген бе?-
Дыбыстың көк
дауылын сапырғаны
дауылын сапырғаны
Дегендей: '
«Көркем ханым,
күйім кем бе?»
күйім кем бе?»
Басталып бір күй
кетті асау-бұрқақ.
кетті асау-бұрқақ.
Қыз ойы:
«Адамзатты
жасау, бір хақ,
жасау, бір хақ,
Қолында сенің
ғана; сенің пендең
ғана; сенің пендең
Сен берген асқақ
үннен неге қорқақ?-
үннен неге қорқақ?-
деуші едім».
Мынау жігіт
сескенбейді,
сескенбейді,
Адамға кекірегі
дес бермейді.
дес бермейді.
«Мен де бір нұр
тегінен жаралыппын,
тегінен жаралыппын,
Мұз құйсаң
жалыныма, өшпен», дейді.
жалыныма, өшпен», дейді.
Апыр-ай, мына
жігіт селт етпейді,
жігіт селт етпейді,
Аусарым
басылмаған тентек дейді.
басылмаған тентек дейді.
Алдымда
жолбарыстай жұмарланып
жолбарыстай жұмарланып
Бүп-бүтін
жүрегімді жентектейді.
жүрегімді жентектейді.
Және де өнеріне
жүгінемін.
жүгінемін.
Түскендей
иығымнан жүгі ненің?..
иығымнан жүгі ненің?..
Құдды бір желді
күні етек, жеңім
күні етек, жеңім
Шашылып, ыққа
карай жүгіремін.
карай жүгіремін.
Ықтан да
жасқанамын, жалт безінем,
жасқанамын, жалт безінем,
Алқынам,
жасырынам жат көзінен.
жасырынам жат көзінен.
Азаттык ұясында
дамыл таппай
дамыл таппай
Жүрегім
арпалысып жатты езімен.
арпалысып жатты езімен.
Үрейлі безіп
жүріп күлемін де,
жүріп күлемін де,
Кесілген кісен
бардай білегімде.
бардай білегімде.
Ашамын құшағымды
қамқоршыға...
қамқоршыға...
Өңім бе, түсім
бе бұл - білемін бе?..
бе бұл - білемін бе?..
Білдім бе
қадірін бір сыйлы бастың?..
қадірін бір сыйлы бастың?..
Кімге мен құшағымды
қидым, аштым?..»
қидым, аштым?..»
Осынша ойдан сұлу
айыққанда
айыққанда
Тамамдап отыр
екен күйді қашқын.
екен күйді қашқын.
Үй жым-жырт жан
секілді күйді ұғатын.
секілді күйді ұғатын.
Самайын әзер
жаңа жиды қатын...
жаңа жиды қатын...
Ілтифат, еппен
келіп қонағынан
келіп қонағынан
Сұрады сұлу
сонда күйдің атын.
сонда күйдің атын.
- Жақсы
қыз,-деді Құрман,
қыз,-деді Құрман,
- құрғыр әзіл
Оятып кетті жаңа
құрбы назын.
құрбы назын.
Дариғай-ай,
бұзады ғой ақ бетіңді
бұзады ғой ақ бетіңді
Сүренің
жазуындай бір күн әжім.
жазуындай бір күн әжім.
Кәдеңе қалсын
дедім жарап үнім
дедім жарап үнім
Басыңнан ауғанда
да жаңа күнің.
да жаңа күнің.
Дәлудың
ақпанындай арсы-гүрсі
ақпанындай арсы-гүрсі
«Адай» деп атын
қойдым жаңағының.
қойдым жаңағының.
Зан болды
ерегеске ер шешіну,
ерегеске ер шешіну,
Емендей жай
соғылса ерте сыну.
соғылса ерте сыну.
Асығыс қараңғы
үйден қашып келем,
үйден қашып келем,
Қолың бер, қоштасалық,
ерке сұлу.
ерке сұлу.
Қыз айтты:-затым
әйел болса-дағы,
әйел болса-дағы,
Мен дарқан
сайрандағы көл шабағы.
сайрандағы көл шабағы.
Жақсыны жаяу
нағып жіберермін,
нағып жіберермін,
Атаның маған рас
қонса бағы.
қонса бағы.
Төзем де суық
қатер төне келсе,
қатер төне келсе,
Тірілей
қаңқу-өсек және көмсе.
қаңқу-өсек және көмсе.
Ағажан, отауымда
қонағым бол,
қонағым бол,
Ат мініп, асыл
киіп жөнегенше.
киіп жөнегенше.
...Айжан кыз
мамадағы «Оркөжекті»
мамадағы «Оркөжекті»
Мінгізіп жұмсады
бір елгезекті
бір елгезекті
- Сауық бар!
Жиналыңдар, желғабаздар!
Жиналыңдар, желғабаздар!
Әп-сәтте осы
хабар елге жетті.
хабар елге жетті.
Әп-сәтте
қашқынды бір жер алғандай...
қашқынды бір жер алғандай...
Демейсін оған:
«Іште жараң қандай?»-
«Іште жараң қандай?»-
Өзі де ұқсамайды
кіріптарға,
кіріптарға,
Өзгеше
Құрманғазы жаралғандай.
Құрманғазы жаралғандай.
Өзгеше киіндірді
озық ана.
озық ана.
Сейілде сыртта
Құрман өзі ғана.
Құрман өзі ғана.
Қарайды жақсы
түстей төңірекке,
түстей төңірекке,
Оп-онай
сұлулықты көз ұға ма?
сұлулықты көз ұға ма?
Әнеки, әр
тараптан ән келеді,
тараптан ән келеді,
Алыстан ноқат
дерсің сан денені.
дерсің сан денені.
Бұлықсып жалғыз
аяқ бұраң жолда
аяқ бұраң жолда
Келіндер судан
қайтқан сәнденеді.
қайтқан сәнденеді.
Қыздардың кешкі
шыққа кеңістегі,
шыққа кеңістегі,
Көк сауыр
малшынады кебістері.
малшынады кебістері.
Атүсті
құшақтасқан құрбылардың
құшақтасқан құрбылардың
Сонадан созылады
келістері.
келістері.
Кең дала көңіл
кірін аршығасын
кірін аршығасын
Сен де бір шат
өмірде бар шығарсың...
өмірде бар шығарсың...
Осылай жасаңытып
адай-ауыл
адай-ауыл
Өнердің қабыл
алды қаршығасын.
алды қаршығасын.
- 175 просмотров