(Хабарсыз жоғалғандар
монологы)
монологы)
Ұстазым
Кәрібоз Төлебаевтың,
Кәрібоз Төлебаевтың,
нағашым Атшыбай
Мусиннің,
Мусиннің,
9 танк өртеген
майдандасым Қабден Әзімжановтың,
майдандасым Қабден Әзімжановтың,
достым Бақтияр
Меңдіғазиннің рухына арнадым.
Меңдіғазиннің рухына арнадым.
Мен солдатпын
ізсіз-түзсіз жоғалған,
ізсіз-түзсіз жоғалған,
Көкірегімнен
көктеп болмай көп арман,
көктеп болмай көп арман,
Мен туралы не
айттыңдар, достарым,
айттыңдар, достарым,
Оқ астынан өлмей
тірі оралған?
тірі оралған?
Анам шықты-ау қолмен көзін қалқалап,
Сарғылт тартқан
сағынышын арқалап,
сағынышын арқалап,
«Атшыбайды
көрдік» деген жалғыз сөз
көрдік» деген жалғыз сөз
Үміті ұзақ кәрі
анаға қанша бақ!
анаға қанша бақ!
Ұлым шықты-ау
алдарыңнан жүгіріп,
алдарыңнан жүгіріп,
Сәби жүзде бір
қуаныш, бір үміт.
қуаныш, бір үміт.
Маңдайынан сипасаңдар
еді ғой
еді ғой
Көз тоқтатып, бір
сәт қана кідіріп.
сәт қана кідіріп.
«Тұңғышпысың, кел, әй, күшік, келе ғой,»
Шат көңілге ондай
ұсақ келер ме ой,
ұсақ келер ме ой,
Топ шетінде
жаутаңдаған жетімді
жаутаңдаған жетімді
Мүмкін, өткен
шығарсыңдар елемей.
шығарсыңдар елемей.
Мейірімнен үлес күтіп лайық
Қам көңілді
қалды-ау байғұс мұңайып,
қалды-ау байғұс мұңайып,
Мүмкін, менің
рухыма айтылды
рухыма айтылды
Қара жерді
қайыстырар мың айып!
қайыстырар мың айып!
Мүмкін, мүмкін, талай тілде датталдым,
" Жарым, сен
ше, не ойладың, жас қалдың?
ше, не ойладың, жас қалдың?
Ұлым, сен де қос
балдақты көршіден,
балдақты көршіден,
Әкең жайлы сыр
тартуға жасқандың.
тартуға жасқандың.
Сорлы анам, тосаң тартқан құлағың,
Мен сәби боп
күлдім, түсте жыладым,
күлдім, түсте жыладым,
Бесігімді қайта
тербеп қиялмен
тербеп қиялмен
Шомылдырдың,
құйрық маймен сыладың.
құйрық маймен сыладың.
Тағы ақтарып тәтті ойлар парағын,
«Балам!» дедің сол баяғы бал ұғым.
Тықыр сезсең елең
етіп әрқашан
етіп әрқашан
Әр бұрышқа
үміттене қарадың.
үміттене қарадың.
Сезіміңді бермей ешбір жәбірге
Түн ұйқысыз
отырсың-ау қазір де.
отырсың-ау қазір де.
Ұлға деген
сеніміңді, анажан,
сеніміңді, анажан,
Пәк күйіңде
әкетерсің қабірге.
әкетерсің қабірге.
Сенбейсің сен жоғалдыға, өлдіге,
Тәулік сайын
сарғаюға, көндіге,
сарғаюға, көндіге,
Тұңғышыңның
түшкіруін жорисың
түшкіруін жорисың
«Бүгін де әкең
аман-есен ердіге!»
аман-есен ердіге!»
«Арам жеген емес ем ғой қалжаңа...»
Күбір-күбір
тапсырасың аллаңа,
тапсырасың аллаңа,
Ақ сүтіңнің арын
сақтап қалды ұлың
сақтап қалды ұлың
Оралмадым...
ғазиз анам, қарғама!
ғазиз анам, қарғама!
Кешір ұлым,
оралмадым мен елге,
оралмадым мен елге,
Бақытсыз жан жоқ
шығар-ақ сенен де.
шығар-ақ сенен де.
Уа, дариға-ай,
жақсы екен ғой жылатып,
жақсы екен ғой жылатып,
«Шын ерлерше қаза
тапты» деген де.
тапты» деген де.
Бұйыртпаған маған ондай мақтанды
Ең болмаса демепті-ау «жер жастанды!»
Атшыекеңнің қаһарлы
айқас айлары
айқас айлары
Мақталмай да,
датталмай да, ақ қалды.
датталмай да, ақ қалды.
Өлінің де, тірінің де есебінде жоқпын мен
Жұлдызы боп
кеттім бе ұшып көктің мен!
кеттім бе ұшып көктің мен!
Жо-жоқ, ондай
бақыттардың бәрін де
бақыттардың бәрін де
Тағдыр менің маңдайыма
көпсінген.
көпсінген.
Көрші ұлы өз
әкесін мақтан ғып,
әкесін мақтан ғып,
Қарғығанда қос
балдақты «аттанып»,
балдақты «аттанып»,
Сен қызығып қарап
тұрдың, ұланым,
тұрдың, ұланым,
Кірпігіңнен
өкінішті жас тамып.
өкінішті жас тамып.
Әке кемтар, мейлі, ұлдары көңілді,
Аудармадың
мұңлы-ойлы көзіңді,
мұңлы-ойлы көзіңді,
Қос тақымға арба
киген әке де
киген әке де
Қол жетпейтін
биік бақыт көрінді.
биік бақыт көрінді.
Сен қарадың қызығып та қамығып,
Көзде жоқты
көңіліңде бар ұғып,
көңіліңде бар ұғып,
Шықты Жалғас
майданда өлген әкенің
майданда өлген әкенің
Оң қанатты жалқы
орденін тағынып.
орденін тағынып.
Демек әке ерлігінен із қалған,
Оқ астында өткен
қиын құз-жардан.
қиын құз-жардан.
Обалдағы-ай,
қырсық тағдыр ұланым,
қырсық тағдыр ұланым,
Сенен мұндай
бақытты да қызғанған.
бақытты да қызғанған.
Ой жаншыды-ау
бұғанаңды еселеп,
бұғанаңды еселеп,
Анау құрбың мұң
бөліскен неше кеп,
бөліскен неше кеп,
Бүгін ол да қос
жанарсыз оралған
жанарсыз оралған
Өз әкесін оза
берді жетелеп.
берді жетелеп.
Әке, әке, неткен
ұғым ардақты
ұғым ардақты
Көкірегіңді
басты-ау қасірет салмақты.
басты-ау қасірет салмақты.
Амал қанша,
тағдыр саған, жалғызым,
тағдыр саған, жалғызым,
Қос сирақсыз
әкені де жазбапты,
әкені де жазбапты,
Жанарсыз жан
қуаныш, мұңы аралас
қуаныш, мұңы аралас
Туған жерін
барады оймен аралап.
барады оймен аралап.
Оған таныс әр
шаңырақтың тынысы,
шаңырақтың тынысы,
Әр үйдегі абзал
үлгі, қара дақ.
үлгі, қара дақ.
Алғы шептен мина іздеген сапердей,
Таяқ ұшын құмайт
жерден көтермей,
жерден көтермей,
Біраз жүріп
бұрылды оңға - зу етті
бұрылды оңға - зу етті
Қара мото қағып,
жаншып өтердей.
жаншып өтердей.
Мас шығар-ақ деп
қалды жұрт азғынды,
қалды жұрт азғынды,
Ол өзі емес,
жанарсызды жазғырды:
жанарсызды жазғырды:
«Көзсіз адам үйде
отырмас болар ма,
отырмас болар ма,
Тәртіп бұзып, нең
бар көше қаңғырып!»
бар көше қаңғырып!»
Мүгедек жан түр білдіріп кекесін,
Күліп алды: - Інішек, оны не етесің?
Атшыекеңнің үйі
қайсы басташы,
қайсы басташы,
Осы болса керек
еді көшесі!
еді көшесі!
- Атшыекең кім?
- Пулеметші
жолдасым!
жолдасым!
Иә, Мүрсін бе?.. Ол оңбаған оңбасын!
Неміске өтіп
кеткен шығар жоғалған.
кеткен шығар жоғалған.
Отанынан артық санап өз басын...
Уа, не деді? Не тыңдады құлағың!
Сен селк етіп
тұрып қалдың, ұланым.
тұрып қалдың, ұланым.
Жанарсыз ше кетті
кенет қалшылдап,
кенет қалшылдап,
Бойын шарпып өрт
лепті бір ағын.
лепті бір ағын.
- Тәйт-әй, доңыз!
Зорға күлген ол
жаңа
жаңа
Соқыр көзден ыза
жасы сорғалап.
жасы сорғалап.
Темір таяқ тік
шаншылды аспанға.
шаншылды аспанға.
- Азғын, олай
солдат рухын қорлама!
солдат рухын қорлама!
Елде жүріп не шатасың сен бүгін?
Көзім барда
көргем өзім ерлігін.
көргем өзім ерлігін.
Жоғалғандар «азғын... сатқын...» Масқара-ау,
Қайдан шыққан бұндай бықсық пенде ұғым?
Шынында да қайдан
шыққан бұл ұғым,
шыққан бұл ұғым,
Үзер ме еді анау
сұмның жұлынын.
сұмның жұлынын.
Мен туралы ғайбат
сөздер естісең,
сөздер естісең,
Жәбірлен де
жалған сана, құлыным.
жалған сана, құлыным.
Ұлым, еңсе
түсірмеші, бұйығып,
түсірмеші, бұйығып,
Қайнар жасың
кетті-ау төске құйылып
кетті-ау төске құйылып
Жанарсыз дос
дұрыс айтты,- әкеңді
дұрыс айтты,- әкеңді
Жалған жала,
күнәлардан биік ұқ!
күнәлардан биік ұқ!
Жасық солдат болмады әкең жан аяр,
Жасықтықты көтерер
ме сана да ар?
ме сана да ар?
Отты, алғыр
пулеметші белгісін
пулеметші белгісін
Өңіріме таққан
менің өз қолымен генерал.
менің өз қолымен генерал.
Кім-әй, мені қорлап кеткен әлгі сұм?
Ол малғұн біле ме
екен дәрі иісін!
екен дәрі иісін!
Қап, әттең-ай,
керек еді жазалау
керек еді жазалау
Бір адамым сияқты
өзі танитын.
өзі танитын.
Донда, Еділде, ол
Сарысуда, Бекетте
Сарысуда, Бекетте
Жау оғына қарсы
кеуде төсеп пе?
кеуде төсеп пе?
Ал мына біз алтын
пагон фрицті
пагон фрицті
Түн жамылып
сүйреп кеткен төсектен.
сүйреп кеткен төсектен.
Жалғыз емен, тобындамын он бірдің
Төгіп дұшпан
ракетаның мол нұрын
ракетаның мол нұрын
Қуды: «олжамды»
алып қалмақ... Өзім ше?
алып қалмақ... Өзім ше?
Дәл жүректен автоматты төндірдім.
Селк еттің-ау, ұлым, жо-жоқ қорықпа,
Бұндай сәттер көп
болады жорықта.
болады жорықта.
Өзімді емес,
өлтірмек ем «олжамды».
өлтірмек ем «олжамды».
Өзімді де
аямайсың торықсаң...
аямайсың торықсаң...
Жақсы екен-ау
тұтқындалып өлмеген,
тұтқындалып өлмеген,
Жалбарынып сауға
күткен ол менен.
күткен ол менен.
Былдырлайды: «Комрат, киндер кләйн..»
Арашаға ұлын
тартты-ау көлденең.
тартты-ау көлденең.
Ау, не дейді-әй? «Комрат киндер кләйн...»
Босап кеттім,
келді бір сәт жылағым.
келді бір сәт жылағым.
Саусағымды тартып
алдым шаппадан,
алдым шаппадан,
Көз алдыма өзің
тұрдың, ұланым!
тұрдың, ұланым!
Сен ажалдан
сақтап қалдың жау ұлының әкесін,
сақтап қалдың жау ұлының әкесін,
Сен түзеттің
әкеңнің де шалыс басар қатесін.
әкеңнің де шалыс басар қатесін.
Қабан өтпес сіңіп
кеттік балшық келді тоғайға,
кеттік балшық келді тоғайға,
Кездесер-ақ талай
бөгет, қатер, сын.
бөгет, қатер, сын.
Сталинград
қаласының түскей батыс шетінен
қаласының түскей батыс шетінен
Өтпек шалшық
өзен, қаланың «Царицын» деген
өзен, қаланың «Царицын» деген
Бұрынғы атауы «Сарысудан»
алыныпты деген болжам бар.
алыныпты деген болжам бар.
Артта дұшпан...
Батпақ көлде
шырғалып,
шырғалып,
Састық әбден.
Сүңгіп оқтан қорғандық.
Келер таңда
таптық полк штабын
таптық полк штабын
Бір «олжаға» үш
жолдасты құрбан ғып.
жолдасты құрбан ғып.
Қайран менің сол бір абзал достарым,
Жан едіңдер алаулаған от, жалын.
Рухтарыңа тәжім
етіп, сендерге
етіп, сендерге
Жауып кеттік
көл-тоғайдың көк талын!
көл-тоғайдың көк талын!
Қош бауырлар!
Әлі де ауыр айқаспенен озар таң,
Ұлдарыңды іздеп
табам, өлмей тірі оралсам
табам, өлмей тірі оралсам
Деген едім
Мойынымда борыш болып кетер ме
Егер де өзім
бейхабар болып жоғалсам...
бейхабар болып жоғалсам...
Ұлым, онда Амандосты сен ізде,
Мұңдасыңдар, егілдірме, егілме!
Құрметтеңдер
солдат әке рухын,
солдат әке рухын,
Тереңдеңдер арман
атты теңізге!
атты теңізге!
Күллі әлемнің
назарында бір нүкте,
назарында бір нүкте,
Бір толғаныс адам
атты тірлікте.
атты тірлікте.
«Сталинград
қатерде тұр, қатерде!..»
қатерде тұр, қатерде!..»
Осы-ақ сөйлем
қайталанар күндікке!
қайталанар күндікке!
Сталинград! Қарашықты талдырып,
Қарады әлем өзгені
ұмыт қалдырып.
ұмыт қалдырып.
Алаулаған
жүрегінің тынысы
жүрегінің тынысы
Тұрды аспанның
толқынында жаңғырып.
толқынында жаңғырып.
Дос тыңдады өз
кеудесін жаралап,
кеудесін жаралап,
Қас тыңдады бізді
әбден табалап,
әбден табалап,
Еділ көгі
ертелі-кеш лапылдап,
ертелі-кеш лапылдап,
Өрт тыныстап
тұрды тегіс бар алап!
тұрды тегіс бар алап!
Ала-құла қауым тосты құлағын
Шығыс күтті үміттеніп құларын.
Хасан көлде
қансыраған әскерін
қансыраған әскерін
Шекараға тақай
түсіп бір адым.
түсіп бір адым.
Түстік тұрды:
«Күйрете гөр тәңірі!»- деп,
«Күйрете гөр тәңірі!»- деп,
Аттанысқа айлы
туын әзірлеп,
туын әзірлеп,
Атланта арыстаны
толғанды
толғанды
Көз алдына
көмескі бір сағым кеп!
көмескі бір сағым кеп!
Ол ойлаңды бір
отырып, бір тұрып,
отырып, бір тұрып,
Сигарының
түтініне тұншығып,
түтініне тұншығып,
«Бесігіңде
қылғындырмақ болып ем
қылғындырмақ болып ем
Өз қолыммен
өндіршектен бір сығып.
өндіршектен бір сығып.
Әттең сонда...»
Оралар ма ол заман.
Ал қазір ше?
Құр қалмақ па олжадан?
«Дуалы ауыз, өзің айтшы, Чемберлен...
Қас дұшпанның қайсысын мақұл қолдаған?»
Жоқтартын сен...
Көргенің мол
көнеден.
көнеден.
«Қырылыссын,
әлсіресін... уа, деген!
әлсіресін... уа, деген!
Әбден шаршап
талыққанда біржола
талыққанда біржола
Екеуін де соғьп
алам төбеден.
алам төбеден.
Әлде жөн
бе Адольфты алдаған?
бе Адольфты алдаған?
Бұл қамалдың тынысын жөн барлаған...»
Ақ үйдің де президентін тілдеді ол
«Ой өрісі шалғайламас өзі отырған арбадан..
Күллі әлемнің назарында бір нүкте,
Бір толғаныс адам
атты тірлікте.
атты тірлікте.
Қасиетті
қаламызды кеудемізбен қалқалап
қаламызды кеудемізбен қалқалап
Біз жатырмыз
тойтарыста күндікке!
тойтарыста күндікке!
Біз қорғандық бір
тілектен мызғымастай топталып,
тілектен мызғымастай топталып,
Кеудемізбен найза омырып, оқ қағып,
Аяқ асты еш
тынбастан дірілдеп,
тынбастан дірілдеп,
Аспан тұрды
ертеңді-кеш шоқтанып!
ертеңді-кеш шоқтанып!
Толқын жалын өрт
шарпыған Еділдің,
шарпыған Еділдің,
Күзгі ауада күйік
иісі темірдің.
иісі темірдің.
Жанып жатқан
сәнді-сәулет сарайға
сәнді-сәулет сарайға
Көлді кенет топан
сел боп себілгім.
сел боп себілгім.
Ауыр доптар жарылады күрсініп,
Бұтасы сау жоқ
бұл маңда бір шыбық.
бұл маңда бір шыбық.
Құлап түскен
қабырғалар астында
қабырғалар астында
Талай адам
қалды-ау үнсіз тұншығып.
қалды-ау үнсіз тұншығып.
Доп қиратып жатыр әсем қаланы,
Жалын жауып
барады алтын даланы,
барады алтын даланы,
Жау құзғыны
босқындарды жазықсыз
босқындарды жазықсыз
Қуа жүріп оқ
астына алады.
астына алады.
Бейкүнәлар қош айтысқан өмірмен
Отандастың кетпес кегі көңілден.
Сонау құлап
шырылдаған нәресте
шырылдаған нәресте
Құлыншағым, бір
аусашы өзіңнен.
аусашы өзіңнен.
Шырылына құлақ тосып жас ұлдың,
Көкірегімді ыза кернеп ашындым.
Тоқтау салған
жетекшімнен жұлқынып
жетекшімнен жұлқынып
Босадым да, дереу
қарғып атылдым.
қарғып атылдым.
Құзғын енді нысаналап өзімді
Самғап өтті, оқ
сиректеу төгілді.
сиректеу төгілді.
Сол иықтың
ұйығанын сезінгем,
ұйығанын сезінгем,
Қапелімде қан
жауыпты өңірді.
жауыпты өңірді.
Жан ашуы - жанарымнан от өріп,
Жаралы ұлды
жеттім кері көтеріп.
жеттім кері көтеріп.
Құшағымда сөне
берді балдырған
берді балдырған
Жиі-жиі қан
қақыра жөтеліп.
қақыра жөтеліп.
Тек қас қағым қарады ол аспанға
Не көрді екен
көзін соңғы ашқанда?
көзін соңғы ашқанда?
Әлде не деп
күбірледі - ұқпадым
күбірледі - ұқпадым
Деді, мүмкін,
кегімді ізде, жасқанба!
кегімді ізде, жасқанба!
Тағдыр, тағдыр, неге мұнша тар алдың?
Соңғы нұры өшті
сәби жанардың.
сәби жанардың.
Келді бұл сәт
масайраған құзғынның
масайраған құзғынның
Көкірегіне өзім
оқ боп қадалғым!
оқ боп қадалғым!
...Мүлгіп кеткем:
өз ауылым, өз елім,
өз ауылым, өз елім,
Ақмоншақта көрдім
сені, бөбегім,
сені, бөбегім,
Жүйрігіңмен жүлде
алып бәйгіден,
алып бәйгіден,
Әкеңді бір қуанышқа бөледің.
Өзінде ғой болашағым, бар үміт
Төбем көкте
уайым-мұңнан арылып,
уайым-мұңнан арылып,
Құшағыма
қаусырғалы ұмтылғам
қаусырғалы ұмтылғам
Гүрс етті де
кетті арамыз жарылып.
кетті арамыз жарылып.
Көзімді
аштым...
аштым...
Түтеп алған от тасқын.
Күлі шыққан қарсымдағы көк тастың.
Қаптап өрген ақ кресті танктер
Жаншып өтпек.
Қандай құдірет тоқтатсын!
Шойын топан...
Шошымаппын тегін
мен.
мен.
Айрылған да
сияқтымын сенімнен.
сияқтымын сенімнен.
Жетекшіге қарап
қойдым күрсініп:
қойдым күрсініп:
«Мүмкін, мақұл
жаңа орынға шегінген?»
жаңа орынға шегінген?»
Жо-жоқ, достым, шығар оны ойыңнан
Түрің бар ма,
үрейге де бой ұрған?
үрейге де бой ұрған?
Тойтарамыз...
Өлуге әзір ертерек
Перзент борышын өтеп болмай мойыннан.
Перзент хақын өтей
шықтық ауылдан,
шықтық ауылдан,
Кім шошымас мынау
өртті дауылдан?
өртті дауылдан?
«Үрейіңді жеңе
білсең батырсың!»
білсең батырсың!»
Тауып айтқан
айналайын Бауыржан!
айналайын Бауыржан!
Қоян емес қаза
табар қамыстан,
табар қамыстан,
Ерлерше өлем өлсем
абзал намыстан.
абзал намыстан.
Жаралы жан келеді
ғой ызалы.
ғой ызалы.
Бұнымен де
талайдан-ақ танысқам.
талайдан-ақ танысқам.
Шақыр-шұқыр доп күрсінген жаңғырып,
Окобымды бір
жойқын күш қалды ұрып,
жойқын күш қалды ұрып,
Құлап түскен тіл
қатпайды көмекшім
қатпайды көмекшім
Бірер секунд
тұрды басым қаңғырып.
тұрды басым қаңғырып.
Танк-танк!..
Қорғанысқа төніп
қалған тақалып,
қалған тақалып,
Пулеметім тоқтай
берді қақалып.
берді қақалып.
Жан дәрменмен
қайта отырдым түзетіп,
қайта отырдым түзетіп,
Ащы ызадан
кірпігіме жас алып.
кірпігіме жас алып.
Әке алдында тұрды ауыр, балам, сын
Алса тағдыр арды алмасын, жан алсын.
Төктім оқты.
Құлап жатты
десанттар,
десанттар,
Мүмкін, ұлым,
саған жалған, маған шын!
саған жалған, маған шын!
Оқты аямай мол төгуге
тырысқам,
тырысқам,
Қырылған жау көп
шығар-ау қырықтан.
шығар-ау қырықтан.
Әттең, бірақ
«Максим» оғы өтер ме
«Максим» оғы өтер ме
Шақырлаған шойын
дене - құрыштан.
дене - құрыштан.
Өтті бірі окобымды жаныштап,
Атып тұрдым,
ашулы едім барысша!
ашулы едім барысша!
Көміліпті құрыш
дене жалынға
дене жалынға
Өз маңымнан ұзай
алмай алыстап!
алмай алыстап!
Біреу емес, жатыр бесі жалындап,
Күллі атырап
айғай-ұйғай сан ырғақ.
айғай-ұйғай сан ырғақ.
Күн қанталап көк
төрінен құлаған,
төрінен құлаған,
Көк түтіннен емес
бұл маң арылмақ.
бұл маң арылмақ.
- Уа, батырлар!
Мызғымайтын тұлғасыңдар ең биік!
Көрдіңдер ме тойтардық қой, дендедік!
- Граната,
граната!.. сол білегі мойнымда
граната!.. сол білегі мойнымда
Жетекші жүр әр солдатқа дем беріп.
Ол өзі де
«...қайыспайтын қара нар!..»
«...қайыспайтын қара нар!..»
Айқаста жүр, болса да ауыр жарадар.
Ұрпақтарды
батырлыққа баулыған
батырлыққа баулыған
Мың рақмет, абзал
ата-аналар!..
ата-аналар!..
...Жаңа қорған берік болғай, достарым!
«Тосқауылдан жеңіспенен тос бәрің!»
Деген едім.
Кешеуілдер түрім
бар,
бар,
Болмағай ең тек
бейхабар жоқтарың?!
бейхабар жоқтарың?!
Кеше аспанды жапқан қою бозымық
Жолым сонша кеткен несі созылып?
Әлде адастым! Ұзақ
сапар түн бойы
сапар түн бойы
Тоқтамастан, ұйықтамастан көз іліп.
Таңды қарлы жаңбырменен атырдым,
Кірпігіме кейде
мұңды жас алдым.
мұңды жас алдым.
Кездестім де кенет жаудың оғына
Қалың нуға қайта өзімді
жасырдым.
жасырдым.
Үмітімді
әкеткендей түн ұрлап,
әкеткендей түн ұрлап,
Бір азаптан
екінші азап құлындап,
екінші азап құлындап,
Шақ құтылып үлгердік-ау
қуғыннан
қуғыннан
Максимкада талай
оқты шығындап.
оқты шығындап.
Сол иығым сырқырайды қанталап,
Серігімді сүйеп,
кейде арқалап ілбіп келем.
кейде арқалап ілбіп келем.
Пулеметім
жетекте,
жетекте,
Тосады екен қанша
азап, қанша бақ?
азап, қанша бақ?
Достым ауыр...
Қоштасар ма мәңгілік?
Өзім дағы оққа
бойды алдырып,
бойды алдырып,
Қарлы жаңбыр,
қасіреттей мұнарда
қасіреттей мұнарда
Балшық кешкен
түрім мынау қаңғырып!
түрім мынау қаңғырып!
Жараларым у құйғандай
ашиды,
ашиды,
Кейбір сәтте
жігерім де жасиды.
жігерім де жасиды.
Қасиетті үміт,
шырағымды өшірме
шырағымды өшірме
Келмейді әзір
торығуға бас игім!
торығуға бас игім!
Тоқтап қалдым
есіттім де жат үнді
есіттім де жат үнді
Бұл не дабыр?
Мылтық қайдан атылды?
Жаралы дос күбірлейді:
«Ат мені... Өзің құтыл, құр сүйремей масылды...»
Жо-жоқ, достым, ұсынба ондай ұғымды
Мен қабылдар емес
әсте бұл үлгі.
әсте бұл үлгі.
Әлі де елге есендікпен оралып,
Қуандырам деп
үміттен ұлыңды!
үміттен ұлыңды!
Үміт, үміт,
жұлдыз болып нұрлан да
жұлдыз болып нұрлан да
Бұлт
қойнына бой тасалап ұрланба!
қойнына бой тасалап ұрланба!
«...Ха, ха... Майне ливе русеш фрейлин...
Қандай сорлы
мазақ болмақ бұл маңда?
мазақ болмақ бұл маңда?
Қаз айғайы
қасірет әбден меңдеген»
қасірет әбден меңдеген»
Шырылдайды бишара
Сорлы-ай неткен
азабы ауыр пенде ең!
азабы ауыр пенде ең!
Құтқаруға менің шамам жетер ме?
Жә, оқ аштым.
Не мұқатар, шешер не?
Жо, жоқ, тартын...
Құралдастар күтеді,
Хақың да жоқ ажал іздер бекерге.
«Мама, мама!..» Шырылдайды балаң қыз.
Шегініп те кете алмадым алаңсыз.
Жаралы дос сұлық
жатыр - ол қазір
жатыр - ол қазір
Намыстан да,
үрейден де алаңсыз.
үрейден де алаңсыз.
Қайтем? Анау бала үшін де ескерткен!
«Құпияда қылмыс жөнсіз беттескен...»
Қарындасты
қасіреттен құтқармай
қасіреттен құтқармай
Мен қалайша бас
сауғалап тек кетем?
сауғалап тек кетем?
Ар азабы, іштей тартыс.
Бас қатқан,
Серігімді шақ
сүйретем батпақтан.
сүйретем батпақтан.
«Максимка» дос батпан болып кеткендей.
Қарлы сел боп жерге түгел ақты аспан.
Достым тілсіз...
Жан тапсырған, күтпеп ем
Денем дір-дір.
Сарқылмақ па күш менен?
Қаралы аспан сел
боп ағып бітердей,
боп ағып бітердей,
Адамзаттың
қасірет-мұңын жүктеген!
қасірет-мұңын жүктеген!
...Ауыр екен, ауыр екен жалғыздық
Серігің жоқ
сырласатын жанды ұғып,
сырласатын жанды ұғып,
«Максимканы» жер
бауырлай итеріп
бауырлай итеріп
Тағы жүрмін тағы
аңдай қаңғырып.
аңдай қаңғырып.
Қос граната, қос автомат.
Оқ шағын.
Сылбыр жылжып,
жиі-жиі тоқтадым.
жиі-жиі тоқтадым.
Дәрменсіздік
күйдіреді жанымды
күйдіреді жанымды
Көкірегімді
шарпығандай от-жалын!
шарпығандай от-жалын!
Бейне үрейлі аңға
ұқсас бүгінгім
ұқсас бүгінгім
Аяқталар сағаты
ма жырымның?
ма жырымның?
Қайран достым,
сен ғой соңғы секундта
сен ғой соңғы секундта
Ұланыңды тілге
оралтып үзілдің.
оралтып үзілдің.
Ұлдар, ұлдар,
Сезе ме екен солдат әке азабын
Жетер ме ол
ұғымына аңқау, сәби сананың?
ұғымына аңқау, сәби сананың?
Тұңғыш жаным, сен
ғой «әкем оп-оңай Фашистерді қырадыға» санадың.
ғой «әкем оп-оңай Фашистерді қырадыға» санадың.
Әкеңде де
болған бір кез
болған бір кез
Ондай сәби түсінік,
Өзімізді ірі, жауды әлсіз-кіші ұғып
Кеудемізге нан пісірдік... мүмкін, біз
Алғашқыда сондықтан да ұтылдық!
Ұлым егер
көрсе әкенің бұл түрін,
көрсе әкенің бұл түрін,
Тыңдар болса
жүрегінің дүрсілін,
жүрегінің дүрсілін,
Шошынар-ақ,
мүмкін, аяр міскінді
мүмкін, аяр міскінді
Апта бойы
ілінбеген кірпігі.
ілінбеген кірпігі.
Бұл төрт тәулік тынымды да ол сиретті,
Тәбетін де нәр
сызбауға ол үйретті,
сызбауға ол үйретті,
Жапырақтар
аясынан сусындап,
аясынан сусындап,
Бұталардан жұлды
семген жидекті!
семген жидекті!
Шаруадан да ауыр солдат еңбегі
Қанша жерді
қопарды әкең келгелі.
қопарды әкең келгелі.
Игілікке
жұмсалса, әттең, осы күш
жұмсалса, әттең, осы күш
Қаншама ырыс
болар еді бермегі!
болар еді бермегі!
Тағы да жау...
Қылаң берді соңымнан,
Жер дір етті ауыр
мина оғы ұрған.
мина оғы ұрған.
Бұға түстім.
Мазақ күлкі баяғы
Мені қуған
тәрізденді соңымнан.
тәрізденді соңымнан.
Ал әкең ше?
Тығылыпты тасаға,
Мүмкін, тіпті беттеспестен қашар да!
Мүмкін, ұлым, сен
қорландың мен үшін?
қорландың мен үшін?
Жоқ, күйініп
кірпігіңе жас алма!
кірпігіңе жас алма!
Әкең бір сәт буындары дір еткен...
Қорқынышты тұншықтырды
ол жүректен.
ол жүректен.
Мінеки, ол құдірет
күшін ызаның
күшін ызаның
Түгелімен берді
екі білекке!
екі білекке!
Лап қойды жау.
Мен таяудан
көздедім
көздедім
Жастығымды алмай
бар ма өлмегім?
бар ма өлмегім?
Бірінші топ
жапырыла серпілді,
жапырыла серпілді,
Кезектегі не
болмақшы көрмегім?!
болмақшы көрмегім?!
Оң қанатта шұқыр
мина қопарған,
мина қопарған,
Соған жетсем...
Мүмкін, бұл
да бос арман.
да бос арман.
Тірі кетер сенім
қазір жоқ менде
қазір жоқ менде
Тек қана абзал
арлы өлім тос алдан!
арлы өлім тос алдан!
«Орын өзгерт!» деген ойда бір ұғым
«Максим» досты жетекке алып жүгірдім.
Жамбасымды шарпып
өтті жалындар
өтті жалындар
Ескі апанға естен
тана жығылдым.
тана жығылдым.
Сирағымды «Максимканың» өзі ұрып
Басып қалды,
кетті мүмкін омырып.
кетті мүмкін омырып.
Есеңгіреп зорға
ғана ес жидым.
ғана ес жидым.
Көңілім
күйрек...
күйрек...
Қалғаным ба торығып!
Жоқ, тағы да ішкі ыза, жәбірім
Ал қазындым...
Болар мүмкін қабірім.
Кешір, ана, кешір, Отан, мойнымнан
Өтей алмай өтсем перзент парызын!
Шаршаулымын, жаным әбден қиналды,
Болсын маған
сендер тартқан сый мәңгі,
сендер тартқан сый мәңгі,
Зеңбірекші
Богатыров, өтінем,
Богатыров, өтінем,
Қишы достым, ең
бір ауыр минаңды.
бір ауыр минаңды.
Қишы маған, ең ауырын, жан аға,
Болсын досқа дос
оқыған жаназа
оқыған жаназа
Қаптап келген
дұшпанды ала өлейін,
дұшпанды ала өлейін,
Қанды қолды
жақындатпай жағама!
жақындатпай жағама!
Естімейсіңдер
сендер мұны, достарым,
сендер мұны, достарым,
Берік болғай
қамалдарың,
қамалдарың,
Мызғымасын
топтарың!
топтарың!
Қош болыңдар...
Шоққа айналған «Максимде»
Қалды қазір тек
санаулы оқтарым.
санаулы оқтарым.
...Мен жалғызбын, дұшпаным көп оғымнан
Анталады солымнан да, оңымнан...
«Максимканның»
өшті үні қақалып
өшті үні қақалып
Өлі, тірі қараң-құраң
- шоғыр маң!
- шоғыр маң!
Атпайды да, топырласа жүгірмей
Дабырласқан бірі
сойып, бірі ірей,
сойып, бірі ірей,
Үрейлене
жақындайды біртіндеп,
жақындайды біртіндеп,
Тұтқындамақ
ойлары бар тірілей.
ойлары бар тірілей.
Автоматтар от алмайды - құм қапқан,
Ызаланып үзіп
салдым құндақтан,
салдым құндақтан,
Гранатты жарылуға
дайындап
дайындап
Өңіріне тықтым
көне сырмақтың.
көне сырмақтың.
«Русеш золдат, Сталинград капут, мойында,
Өмір керек, сен бекерге жойылма...»
Дейді фашист...
Тағы да бір
граната дайындап
граната дайындап
Салып қойдым
сырмағымның қойнына.
сырмағымның қойнына.
Енді маған өлім жақын өмірден
Азғын болмай
ар-намысы төгілген,
ар-намысы төгілген,
Өмірімнің құнын
алып құласам,
алып құласам,
Сол бір абзал
арман тұрды көңілде!
арман тұрды көңілде!
Құлағымда күңгір-күңгір сыбыр үн
Естігендеймін сорлы қыздың шырылын.
Орнымнан
көтерілдім теңселіп,
көтерілдім теңселіп,
Бірден атар
болса, құнсыз құрыдым.
болса, құнсыз құрыдым.
Қолда менің, ең ақырғы қас қағым,
Бар денемді дуылдатып жас қаным.
Қанатымды қомдай
сермеп өзімді
сермеп өзімді
Қалың жаудың
ортасына тастадым.
ортасына тастадым.
Тасталдым да
гранат боп жарылдым
гранат боп жарылдым
Есімін атап анам,
ұлым, жарымның,
ұлым, жарымның,
Дұшпанныңда күлі
қалды... білмеймін
қалды... білмеймін
Өшірдім бе өтеп
перзент қарызын!
перзент қарызын!
Ғазиз анам,
қолдан сырғып күрегін
қолдан сырғып күрегін
Дөп осы сәт бір
дір етті-ау жүрегің
дір етті-ау жүрегің
Сездің, бірақ
сеніміңді алдадың,
сеніміңді алдадың,
Өзге алдында
келмеді де жүдегің.
келмеді де жүдегің.
Бітті осылай жауынгерлік сапарым
Кірленбеді, қорланбады жас арым.
Сезіп кеттім,
сеніп кеттім жеңістің
сеніп кеттім жеңістің
Көкжиектен қылаң
берген шапағын!
берген шапағын!
Солай ұлым!
Іздестірме мені ешбір хабардан
Іздестірме, зираттардан, ескерткіштен сазарған.
Ізде мені таңғажайып
құбылыстың өзінен
құбылыстың өзінен
Мен мәңгілік
өлмейтұғын табиғат боп жаралғам!
өлмейтұғын табиғат боп жаралғам!
Ұлым, мені таба
алмайсың қағаздағы тізімнен
алмайсың қағаздағы тізімнен
Ізде мені торғын көктің
жұлдызынан тізілген.
жұлдызынан тізілген.
Алтын арай ақ
таңдарды қарсыласаң шаттанып,
таңдарды қарсыласаң шаттанып,
Ізде мені сап
ауаңнан көкірегіне сімірген.
ауаңнан көкірегіне сімірген.
Ізде мені күннің күміс нұрынан,
Ізде мені жаздың
жасыл қырынан,
жасыл қырынан,
Ізде мені
сыбдырынан күзгі алтын дарияның
сыбдырынан күзгі алтын дарияның
Тыңда мені бозторғайлар
жырынан.
жырынан.
Тауға барсаң жатса жартас жаңғырып,
Тау өзені
сарқыраса жарды ұрып,
сарқыраса жарды ұрып,
Бәрі-бәрін де
әкең деп ұқ ұланым,
әкең деп ұқ ұланым,
Мен өлмейтін
табиғатпын мәңгілік!
табиғатпын мәңгілік!
Алматы 20. 9. 75 жыл.
- 261 просмотр