Бала кез - жалақ ерін, жыртық иін -
Ойласам қызық екен тұрпым кейін.
Еске алдым бірер сөзді ғажап шақтан,
Қойсын деп өткен күнге ұлтым зейін...
...Боршаға тіс батпайды талмамасаң,
Тулаққа шашқан тары - талма, қасаң.
Аш адам шел пұшпақтан құйқа көмген,
Үзілер, өзің, құдай, жалғамасаң.
Қатықсыз төңкерменің түрі жаман,
Сораң жеп кезі шыққан - тірі надан.
Құрдасым бұл күндері ашпын дейсің,
Ұмыттың кешегінді "шірік" адам.
Құмаршық қуырылса балдай татыр,
Аллаға түзе дейді жағдайды ақыр.
Тамыр жеп, шөп қайнатып ұрпақтарын
Кемпір-шал алып шыққан қандай батыр.
Кеткендер қайтты кейін "жолаушылап",
Кенелдік - көбік жалап, бұзаушық ап.
Құрт қажап, қаспақ қырып, собалақ жеп,
Мастанған адам азар жүр-ау шыдап...
...Қалған мен қатал заман зәрі сынып,
Сол бір кез бола қоймай әлі ұмыт -
Жүрекке жара сала қажап жатыр,
Қалыпты түкпірінде бөрі тұнып...
Сағынышты, қимас шағың - балалық кездің қиындау бір сәттері
туралы жазылған бұл бес-алты ауыз сөздің кәзіргі жастарға түсініксіз сөзі де,
сөйлемдері де бар екен. Түсіндіре кетелік.
- Борша - асуға
келмейтін арық малдың кепкен еті. Оны от қоламтасына көміп пісіреді.
- Тулаққа шашқан
тары - қыс күні балалары тоңып қалмасын деп аналары тәңертең колхоз жұмысына кетерде
бір уыс тарыны әрі ас, әрі үйден шығармаудың амалы ретінде, тулаққа шашып
кететін болған.
- Шелді пұшпақ -
мал сойылғанда терінің кей жерлеріне азғана май, ет кетіп қалса, оны шел дейді.
Терінің шелі бар жерін отқа көміп жейді.
- Құйқа -
пісірілген шелді пұшпақ.
- Төңкерме -
ұнды шәуім қазанға қызарғанша қуырады да, үстіне аздап су құяды. Соны кеңдеу
табаққа шәуіммен әкеліп төңкеріп сала салады. Содан төңкерме аталған. Аштықтың
қырсығынан болар төңкермеден ыстық нәрсе көрмедік.
- Қатықсыз -
етсіз, майсыз пісірлген тамақ.
- Сораң - дәні
бар шөп. Қыста дәнін қағып алып төңкерме жасап жейді. Улы сораңнан адам
уланады, көзі көрмей қалады.
- Көбік жалап -
балалар шешелері сүт пісіргенде ағаш қасықпен сүттің көбігін жалап отырушы еді.
- Бұзаушық -
балаларға аналары ірімшік суынан сарсу қайнатқанда шетінен бір үзіп беретін. Ұқыпты
балалар ортасын тесіп, (дөңгелек тоқаш секілді) жіпке тізіп қоятын.
- Собалақ -
Аналары отқа нан көмгенде қамыр шетінен баласына үзіп берсе, ол оны қоламтаға
көміп жейтін.
- Жалақ ерін -
Күнде көп жүргеннен, витамин жетіспегеннен еріннің жарылып кетуі.
- Жыртық иін -
тозған киім, көйлектің иық жағы күнге желініп бұрын тозады.
- Тұрпым -
кескінім.
- Жолаушылап -
"халық жауы " атанып сотталып келгендер.
- Қасаң - көбіне
дән тамақтарға арналып айтылады. Ескі, жобадан тыс ылғалды деген түсінік
береді.
- Құмаршық -
дәні бар шөп. Дәні дәмді болады.
- Кенелдік -
қарық болдық деген мағынада.
- Үзілер - өлер.
- Жалғамасаң -
көмектесіп жібермесең.
- Талмау -
бірден жұтып қоймай, талмап дәмін алу.
- 221 просмотр