Ендігі саған ентігіп,
Барар едім
қасқиып,
қасқиып,
Мен жатырмын
мертігіп,
мертігіп,
Тұяғыма
тас тиіп.
тас тиіп.
* * *
Құдайға жақындардың таза бәрі,
Таусылмас
жердегінің азабы әлі...
жердегінің азабы әлі...
Құртуға өзін-өзі
адам асық,
адам асық,
Аздай-ақ
жаратқанның жазалары.
жаратқанның жазалары.
Тау Көкше, Айың - айбар,
Күнің - шабыт,
Қараушы ем көлге түсіп, жуынса
бұлт.
бұлт.
Тұрмыстың ақ
жанымды кірі шалса,
жанымды кірі шалса,
Қайтушы ем саған
барып, мұңым шағып.
барып, мұңым шағып.
Сонда сен жұбатушы
ең сүйіп, құшып,
ең сүйіп, құшып,
Кетуші ем қайта
шалқып, биікке ұшып.
шалқып, биікке ұшып.
Қалықтап
"Жеке батыр" маңайында,
"Жеке батыр" маңайында,
Қанатым күн сәулесін
қиып түсіп.
қиып түсіп.
Қайтадан ұшушы
едім қарсы құсқа,
едім қарсы құсқа,
Асыққан оңтүстікке осы тұста.
Ақ бұлтқа
саусағыммен жыр жазушы ем,
саусағыммен жыр жазушы ем,
Қаламым жерде
қалып қапылыста.
қалып қапылыста.
Содан соң қонушы
едім шың басына.
едім шың басына.
Зулаған екпінімді бір басуға.
Етектен өрлеуші
еді қыз-қарағай
еді қыз-қарағай
Ақынмен оңашада
сырласуға.
сырласуға.
Хош иіс, жұпар
самал арбап мені,
самал арбап мені,
Төменде
Бурабайдың жайнап көлі.
Бурабайдың жайнап көлі.
Сыңқылдап қыз
күлкілі шағалалар
күлкілі шағалалар
Шақырып, мені
еркіме қоймап па еді?!
еркіме қоймап па еді?!
Сонда мен жолыққандай арманыма.
Бір қарап жалын
көзбен жан-жағыма,
көзбен жан-жағыма,
Басынан "Оқжетпестің" қарғушы едім,
Қарамай өлгеніме, қалғаныма.
Сағындым, сағыныппын соның бәрін,
Есімде шаршағаным, демалғаным.
Тек қана ақын
жайлар мекен едің,
жайлар мекен едің,
Белгісіз маған бүгін не болғаның...
* * *
"Танадай құлаққа ұрған" тыныш маңай,
Естисің алғаныңды тыныс қалай.
Табиғат біздей
емес, көне шебер
емес, көне шебер
Бір ісін
тастамаған дұрыстамай.
тастамаған дұрыстамай.
Бәрі - заң, тап-тұйнақтай
бәрі орнында.
бәрі орнында.
Жарасым, үйлесімі, сәні орнында.
Алаң тұр ат
шаптырым айналасы,
шаптырым айналасы,
Өзі жоқ,
Абылайдың тағы орнында.
Абылайдың тағы орнында.
Босаған кеше ғана
қанды ұрыстан,
қанды ұрыстан,
Шаршаған, қос
өкпесі шаңды құшқан,
өкпесі шаңды құшқан,
Жайып сап
шеңгелдерін жасыл шөпке,
шеңгелдерін жасыл шөпке,
Жатқандай бейбіт ұйықтап
хан-арыстан.
хан-арыстан.
Айналып мың-мың тұлпар
қарағайға,
қарағайға,
Батқандай басын шұлғып
қалың ойға.
қалың ойға.
Қалыпты Жеке
батыр қатып ұйықтап,
батыр қатып ұйықтап,
Мас болып жеңіп
алған абыройға.
алған абыройға.
Қос жартас Ер
Қабанбай, қарт Бөгенбай
Қабанбай, қарт Бөгенбай
Жауының жағасынан
шап бере алмай,
шап бере алмай,
Түстерін түсінде
де қарш-қарш қайрап,
де қарш-қарш қайрап,
Түстері әлдекімді
мерт қылардай.
мерт қылардай.
Оқшау шың - Шақшақұлы
Жәнібек-Тархан,
Жәнібек-Тархан,
Дос түгіл, жауы
сыяр жаны бек дарқан.
сыяр жаны бек дарқан.
Шет қалып, кешегі тойлар у-шуынан
Оңаша ойға батқан
- менің атам.
- менің атам.
Бірі еді халық
қалаған төрт тіректің.
қалаған төрт тіректің.
Өзі еді сонау
білмес өрт жүректің.
білмес өрт жүректің.
Бүгін де
керегіңді есіңе алмай,
керегіңді есіңе алмай,
Дүниеден қайран
ерлер өттің-кеттің.
ерлер өттің-кеттің.
"Танадай құлаққа
ұрған"- маңай жым-жырт,
ұрған"- маңай жым-жырт,
Ағады мәңгі
керуен уақыт жылжып.
керуен уақыт жылжып.
Жатқандай бір
айдаһар көлден шығып,
айдаһар көлден шығып,
Бәрін де өңешіне
тартып, қылғып.
тартып, қылғып.
Әрине, ұрпақ
қалар, тұрмыс қалар,
қалар, тұрмыс қалар,
Аз емес алдымызда
мың нұсқа бар.
мың нұсқа бар.
Амал не, ала
алмаса содан үлгі,
алмаса содан үлгі,
Таулардың
түбіндегі құмырсқалар?!
түбіндегі құмырсқалар?!
* * *
"Үңгірі Кенесары"- көпке мәлім,
Бұл жерде
дем алуға шөккен нарың.
дем алуға шөккен нарың.
Перзенті қасірет
пен өкініштің
пен өкініштің
Аузынан
"Аһ!" дегендей, төккен жалын.
"Аһ!" дегендей, төккен жалын.
Еркесі елден дара бір құдайдың,
Өзінен айнымаған Абылайдың.
Көзінің шарасына
дала сыйған,
дала сыйған,
Қараса сәулесімен
жарық айдың.
жарық айдың.
Шағылып күн нұрына дулығасы,
Теңселіп төбесінде
тудың басы.
тудың басы.
Жөнелмек таң
алдында жөңкіп әскер,
алдында жөңкіп әскер,
Қазақтың қайта
оянса бұл ағасы.
оянса бұл ағасы.
Төменде қаңтарулы
кіл күрең ат,
кіл күрең ат,
Таң асып, ерін
алмай тұрған жарап.
алмай тұрған жарап.
Мызғиды аяқ үсті өңшең
бәрі,
бәрі,
Күзеткен хан ұйқысын
қадағалап...
қадағалап...
...Осында келген сайын осынау сурет
Кетпейді көз
алдымнан жалғыз рет.
алдымнан жалғыз рет.
Үңгірдің
түкпірінде бір жолбарыс
түкпірінде бір жолбарыс
Жатқандай жұлдыздарға
басын тіреп.
басын тіреп.
Ауыр қол оятуға дәті
бармай,
бармай,
Ал кәзір аруақ ұран
шақырғандай,
шақырғандай,
Шақырса,
үңгірдегі сол жолбарыс
үңгірдегі сол жолбарыс
Болады енді бір сәт
атылғандай...
атылғандай...
* * *
Хан Абылай, қадіріңді ерте біліп,-
Жыр жаздым, өзегімді өртендіріп.
Ол өлең
"Абылайдың ақ үйі" еді,
"Абылайдың ақ үйі" еді,
Сол үшін ала
жаздадым желкем қиып.
жаздадым желкем қиып.
Отыз жыл өтіп кетті одан бері,
От еді ол кездегі заман лебі.
Ақын да отқа
түсер көбелек қой,
түсер көбелек қой,
Барған жоқ ешкім
айдап соған мені.
айдап соған мені.
"Бір сұрақ -
әлі күнге мен аңғарман,
әлі күнге мен аңғарман,
Сұрап келем
ақылды адамдардан,
ақылды адамдардан,
Өзге жұрттың
хандары жақсы болып,
хандары жақсы болып,
Біздің хандар
қалайша жаман болған?"
қалайша жаман болған?"
Дедім мен, жой
бір сұрақ секілді еді,
бір сұрақ секілді еді,
Бір әкім ал,
тілдеді, селкілдеді.
тілдеді, селкілдеді.
"Қайдағы бұйырмаған
бұзық сұрақ
бұзық сұрақ
Қоятын сен кім?-
деді, мен кім?- деді.
деді, мен кім?- деді.
Сұрақты мен
қоям!- деп әкіреңдеді:
қоям!- деп әкіреңдеді:
- Немене, Абылай
сенің әкең бе еді?
сенің әкең бе еді?
Кет, әйдә,
Абылайыңмен қоса жоғал!
Абылайыңмен қоса жоғал!
Әкеңді танытамын ертең!- деді.
Әкемді танытты ма, танытпады ма?
Оны айтып мен
қайтейін уақытта мына.
қайтейін уақытта мына.
Өйткені бұл күнде
де аз емес қой
де аз емес қой
Жүргендер бақыт
қамында, тақыт қамында.
қамында, тақыт қамында.
Сондайдың бірі кеше ұлы асыңда,
Алаңда, қыруар жұрт
қыр басында,
қыр басында,
Сөйледі туған балаң секілденіп,
Төредей көптен
жүрген хан қасында.
жүрген хан қасында.
Қарадың оқты көзбен суретіңде,
Жарқылдап айбын
ойнап бұл бетіңде,
ойнап бұл бетіңде,
Содан соң қарт
Көкшедей қалдық қатып,
Көкшедей қалдық қатып,
Жатпай-ақ сөз
шығындап "кіл жетімге."
шығындап "кіл жетімге."
Жәй қиял.
Болғаным жоқ ол асыңда,
Болғаным жоқ ол асыңда,
Жақсының
қызғанатын моласын да,
қызғанатын моласын да,
Әдеттің әлегіне
бар ма шара,-
бар ма шара,-
Қырсық қой сен де
алысқан о басында.
алысқан о басында.
* * *
Күз болып, жер тоңазып, суыды аспан,
Әп-сәтте
қарағайлар шуылдасқан.
қарағайлар шуылдасқан.
Манағы шымқай
күрең тұлпарлардай,
күрең тұлпарлардай,
Жан-жақты бір құдірет
дүбір басқан.
дүбір басқан.
Қайнаған қара бұлттар
арасынан
арасынан
Көкшенің ұшар басы
жаңа ашылған,
жаңа ашылған,
Шағылып күн нұрына
шаншылғанда,
шаншылғанда,
Айнымас Абылайдың
найзасынан.
найзасынан.
Бір арман, бір сағыныш және қозғап,
Кетеді жүрек байғұс
жана жаздап,
жана жаздап,
Жортады қара бура
көл айналып,
көл айналып,
Ту сыртта
екеу-үшеу бота боздап.
екеу-үшеу бота боздап.
Алаңдап, қайтсын
көңіл алабұртпай,-
көңіл алабұртпай,-
Уақыт - сүт
пісірім аралықтай,
пісірім аралықтай,
Сағындым,
сағынғанда, әдеті ғой,
сағынғанда, әдеті ғой,
Ұсақтың көрінетін
бәрі алыптай.
бәрі алыптай.
* * *
Тау Көкше
- сен едің ғой жер сұлтаны!
- сен едің ғой жер сұлтаны!
Жараскан
жақсылардың жақсы Отаны.
жақсылардың жақсы Отаны.
Жүрегін құдайдың
да қуантушы ең,
да қуантушы ең,
Тамылжып
табиғаттың атса таңы.
табиғаттың атса таңы.
Қаншама сыйладың сен от жаныма,
Қарамай ысыраптап жаққаныма.
Тек қана сені көріп қайту үшін
Ризамын жер бетіне соққаныма!
- 214 просмотров